آروین صداقت کیش
ضروری و متناسب
چندی پیش نشر سیب سرخ کتابی را به انضمام دو سی‌دی اجرا (از شرکت دویچه گرامافون و حتا با همان برچسب و احتمالا بدون اطلاع آنها) با عنوان «تریستان و ایزولده» منتشر کرده است. کتاب حاوی اپرانامه‌ی (لیبرتو) این اپرای مشهور ریشارد واگنر است به همراه ۹ مقاله درباره‌ی موسیقی واگنر به طور کلی یا خود این اپرا به طور خاص. اپرانامه، برخی از عکس‌ها و یادداشت‌های مربوط به آن و هشت مقاله‌ی تحلیلی برگزیده و ترجمه‌ی امین اصلانی است که دانش‌آموخته‌ی فلسفه‌ی فیلم است و آخرین مقاله نیز تالیف خود او. همچنین رد پای برخی کسان (از جمله علیرضا سیداحمدیان) در فراهم آوردن منابع کتاب و بازبینی متن دیده می‌شود که خودشان تجربه‌ای طولانی در ترجمه‌ی نوشتارهای موسیقایی داشته‌اند و همین‌طور پیش‌تر کارهایی هم درباره‌ی موسیقی واگنر انجام داده بوده‌اند (۱).
با این شالوده حتا پیش از گشودن و تورق کتاب انتظار می‌رود اثری سودمند و آگاهی‌بخش در اختیار فارسی‌زبانان قرار گرفته باشد. خوشبختانه این انتظار برآورده می‌شود. کتاب از جهات مختلفی ارزشمند است. نخست و مهم‌ترین سودمندی کتاب برگردان اپرانامه است و از آن بیشتر چاپ دوزبانه‌اش. چنین چاپی ضمن آن که اعتماد به نفس مترجم را در یافتن زبانی متناسب به نمایش می‌گذارد امکان مطالعه‌ی همزمان با شنیدن اپرا را برای دوستداران آثار واگنر فراهم می‌کند (شاید روزی دستمایه‌ی یک نسخه‌ی تصویری با زیرنویس فارسی هم بشود). ترجمه‌ی محدود اپراها (مخصوصا دوزبانه) جز در برخی کتاب‌های تاریخ موسیقی یا مانند آن (مثلا «درک و دریافت موسیقی» «راجر کیمی ین») به شکل محدود، مرسوم نیست. «تریستان و ایزولده» این رسم را شکسته و راه را برای درک ارزش‌های ادبی-موسیقایی اپرا نزد خواننده‌ی فارسی‌زبان باز می‌کند.
دوم، چند مقاله‌ی معتبر، باارزش و مهم در مورد موسیقی واگنر و اپرای تریستان (بیشینه از ترجمه‌ی انگلیسی کتاب Wagner Handbook) برگزیده و ترجمه شده است. گرچه راهبرد انتخاب این مقاله‌ها نه از لحاظ قدمت تاریخی یکسان و یکدست است و نه از لحاظ سطح اهمیت یا پوشش همه‌ی بنیادهای لازم برای درک تحلیلی موسیقی واگنر یا تریستان، اما در میان آنها نمونه‌هایی به چشم می‌خورد (مانند دو نوشته‌ی مهم از کارل دالهاوس موسیقی‌شناس سیستماتیک آلمانی قرن بیستم یا مقاله‌ی روشنگر ورنر برایگ) که باید شاد بود از این که مترجمی آنها را (ولو از زبانی غیر از زبان تالیفی‌شان) به فارسی برگردانده است.
و در نهایت سوم، چنین شکلی از انتشار متن یک اثر همراه با زمینه‌های تاریخی و تحلیلی، سرمشقی آموزنده برای دوستداران و اهل موسیقی فراهم می‌آورد تا بدانند یک اثر برجسته‌ی کلاسیک را چگونه در تمامیت خودش درک کنند، چطور ابعادی ژرف‌تر از لذت بردن تنها از اجرای صرف قطعه را بگشایند. خواندن متن‌های انتقادی خواه در وجه تفسیری، خواه تحلیلی و خواه زمینه‌های پیدایش اثر برای درک اثر بخشی از عادت‌های ادراک موسیقی جامعه‌ی موسیقی‌دوست فارسی‌زبان نیست و اغلب دلیلش این است که چنان محتوایی در دسترس نیست. دست‌چینی مانند «تریستان و ایزولده» ممکن است از طریق فراهم کردن محتوا، گامی در راه تغییر این عادت‌ها باشد.
۱- دست‌کم از علیرضا سیداحمدیان یک مقاله درباره‌ی موسیقی واگنر در فصلنامه‌ی ماهور به یاد داریم.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
این کتاب ترجمه‌ای است از متن اُپرانامه «تریستان و ایزولده» به ضمیمه چند مقاله تحلیلی که برای درک و خوانش درست این اثر ضروری است. در این اثر زندگی‌نامه «واگنر» اُپرانویس تریستان ارائه و تأثیرپذیری‌های فلسفی واگنر در جریان تریستان بررسی می‌شود. انتشارات سیب سرخ این کتاب را در سال ۱۳۹۶ به انتشار رسانده است.
۱ نظر