آشنایی صبا با حبیب سماعی در سالهای ۱۳۱۶ – ۱۳۱۵ و شنیدن بداهه های ظریف و پیچیده او، علاقه به این ساز، دوباره بیدار کرد. او برای سماعی کلاس سنتور ترتیب داد و با مطالعه هنر نوازندگی او که دنباله هنر اساتیدی چون سماع حضور و سرورالملک بود، قابلیت های دیگری از سنتورنوازی را شناخت که در روش نوازندگی علی اکبر شاهی، حسن خان و اسدالله خان اتابکی نبود. فرهنگی فراموش شده، با اجرای یک هنرمند خلاق، از نو مطرح شد و هنرمندی استاد، آن را پروراند و تا حدی که شرایط زندگی اش اجازه می داد، دستاوردهایش را منظم و مدون کرد.
سنتور امروز، حاصل همکاری و هنرآموزی متقابل دو مرد فرهنگساز است: حبیب سماعی و بیش از او، ابوالحسن صبا، که دوست و دشمن او را به استادی می شناختند و او در مورد حبیب – به هر دو معنا، هم دوست و هم اسم خاص – می گفت: «او اعجوبه ای است، ما حالا حالاها باید بدویم که به او برسیم!» و جای دیگر: «غیر از حبیب، کسی را «استاد» ندیده ام.» البته در اینجا باید به مسند و معنای خاصی که این کلمه – استاد – در ذهن هنرمندی مثل صبا وجود داشته است، توجه کرد، نه به معنای بی مسمایی که امروزه رواج دارد.
بعد از مرگ حبیب سماعی در ۴۵ سالگی، صبا، میراث دار هنر سنتورنوازی و محمل انتقال آن به هنرمندان جوان در نسل های بعد شد. اولین شاگرد برجسته مکتب سنتور صبا، فرامرز پایور، سه سال بعد از مرگ حبیب، آموختن را آغاز کرد. در همان سال، اولین جلد ردیف های سنتور به چاپ رسید. با این حال، شاگردی دیگر، حسین صبا (که جز اشتراک نام با استاد به هیچ وجه نسبت دیگری نداشت)، درباره میزان مهارت ابوالحسن صبا در سنتورنوازی می نویسد: «برای اینکه نوازنده زبردستی شود، کوشش نمی کرد و به همین دلیل نباید اکول (Ecole) او را زیاد مورد توجه قرار داد».
با احترام به هنرمند فقید، حسین صبا، شاید بتوان گفت بحث روش تدریس، از بحث مهارت در اجرا و نواختن و «ویرتوئوزیته» جداست. بسیاری از تک نوازان بزرگ در صحنه های پرجمعیت و تالارهای عظیم، شاگرد کسانی بوده اند که گاهی آن توانایی های صحنه ای را نداشته اند ولی مسلط به علم موسیقی و دانای روش تدریس و آموزش بوده و با سیستم های تربیتی پیشرفته ای کار می کرده اند تا بتوانند ستارگان درخشان صحنه های اجرا را تربیت کنند.
صبا، در سازهایی مثل تنبک و نی و سنتور که تخصص های اصلی او نبودند، داننده رموز هنر اجرا، طراح روش های آموزشی و عامل انتقال فرهنگی بوده است: حسین تهرانی استاد مسلم تنبک و حسن کسایی نوازنده بی بدیل نی، خود را شاگرد مستقیم و پرورده صبا می دانند. در حالی که صبا نوازنده حرفه ای تنبک و نی نبود. هرچند که در کودکی و نوجوانی آنها را تا حدی آموخته بود، در سنتورنوازی و سنتورآموزی هم می توان چنین اندیشید و با در نظر گرفتن این نکات، ارزش صبا را بیش از پیش درک کرد.
امیدوارم مقاله ای در باب تعریف کلمه استاد در حیطه موسیقی نیز تهیه بشود