این آثار در صفحات ۲۵ و ۳۰ سانتی متری ضبط شده و مجموعاً ۲۲۳ اثر ضبط شد که ۲۱۸ اثر به ایران رسید و پنج اثر در اثر حمل و نقل از بین رفت. اولین اثر ضبط شده از مشیر همایون شهردار، با شماره کاتالوک ۱۲۰۲۷ – ۷ است که روی صفحه نوشته «آقا سید حسین حبیب الله خان پیانو – بیداد و روی دوم»، «تصنیف بیداد – رضا قلی خان بیداد – حبیب الله خان پیانو» که در واقع اولین اثر پیانو ایرانی است که با صدای دو خواننده در یک صفحه ضبط می گردد. جالب اینجاست که در صفحه دوم آثار مشیر همایون شهردار روی دوم آن با ساز ارگ نواخته شده است! (به شماره کاتولک ۱۲۰۲۹ – ۷ بیات اصفهان) با حضور طاهرزاده و حبیب الله خان ارگ که اولین صفحه ضبط شده از ساز ارگ نیز هست.
سپس تصانیف حجاز ماهور با صدای رضاقلی خان همراه با فلوت اکبرخان به ضبط می رسد. اولین صفحه تک نوازی پیانو (با شماره کاتولک ۱۱۵۰۴ – ۷) که روی آن نوشته شده: رنگ اصول حبیب الله به ضبط می رسد. در ادامه ضبط آوازی به نام غنا که عربی است اجرا می شود که طاهرزاده با پیانو آن را می خواند که شرح آن در فصلنامه شماره ۳۰ خانه موسیقی داده شده است.
صفحه دوم تک نوازی مشیر همایون به شماره کاتولک ۷-۱۵۵۰۳ بنام مارش ملی ایران، شامل تک نوازی پیانو از مشیر همایون است. در لندن مجموعاً ۵۴ روی صفحه به ضبط رسیده که چهار صفحه آن «مارش ملی ایران»، «سرود»، «مارش رومی» و «سرود ملی» است، همچنین دو صفحه «تک نوازی دشتی» و «رنگ اصول» مشاهده می شود.
ضبط دوم: کمپانی کلمبیا تهران ۱۳۲۳ ش، تعداد صفحات ضبط شده ۲۴ روی صفحه است که همگی با صدای ظلی به همراه ساز دیگر اساتید مطرح آن زمان است که پس از تکثیر در اسفندماه همان سال، برای فروش به تهران تجارتخانه برادران ارسطو زاده در خیابان لاله زار و کوچه رفاهی فرستاده شده است. این صفحات در شور، ابوعطا، افشاری، بیات ترک، همایون، بیات اصفهان، سه گاه و چهارگاه، نوا، «اپرای پروانه» و ماهور ضبط شده است.
اختصاص چهار روی صفحه به اجرای یک اپرت دو صدایی از ساخته های مشیر همایون و به همراه بانو فرح انگیز از موارد نادری است که یک آواز خوان طراز اول مرد به اجرای این گونه موسیقی مردمی تر پرداخته است. در این صفحات استادان، صبا، مشیر همایون و احمد عبادی، صدای رضاقلی میرزا ظلی را همراهی می کنند. در تمامی آثاری که ظلی به همراه مشیر همایون به اجرای آواز پرداخته در ابتدای صفحه ارکستر متشکل از مشیر همایون پیانو، موسی معروفی تار، سلیمان روح افزا ویلن و ویولا، به اجرای پیش درآمدهایی پرداخته اند که اکثراً دو ضربی است و از ساخته های مشیر همایون شهردار است.
روی صفحه آواز بیات اصفهان نوشته شده است: GP14 ،wo6، ارکستر مقدمه، پیانو مشیر همایون، شعر فرصت شیرازی، خواننده ظلی، دیدن روی تو و دادن جان مطلب ماست. زمان ۳۰ / ۶ دقیقه.
اطلاعات صفحۀ اپرای پروانه اینگونه است: ۳۲ ،GP ،w45، نوا، ارکستر با همراهی بانو فرح انگیز دو صدایی شعر از سعدی: تو کدامی و چه نامی که چنین خوب خرامی / زمان ۳۰ / ۶ (نکته آنکه این اولین دو صدایی خوانندگان است که در موسیقی ایرانی ضبط می شود.)
آخرین اثر ضبط شده از پیانو مشیر همایون شهردار به سال ۱۳۳۶ است که قطعه دشتیِ زیبایی در مقدمه صفحه معروف مرا ببوس با صدای زنده یاد حسن گل نراقی و آهنگسازی مجید وفادار و شعر حیدر رقابی با نام مستعار هاله می نوازد؛ این اثر امروزه به عنوان یک خاطره جمعی تلقی می گردد.
منبع و مآخذ
سرگذشت موسیقی حسن مشحون
مجله چنگ شماره ۲ – ۱۳۲۵ دیماه
گلبانگ سربلندی – دکتر بهمن کاظمی
جزوه صفحه سنگی شماره ۸ – امیرمنصور
گذر از آرشیوهای خصوصی
فصلنامه خانه موسیقی ایران (شماره ۳۴)
۱ نظر