بررسی و مقایسهی نمای ملودیک گوشههای مشترک دستگاه شور در ردیف ابوالحسن صبا و دورهی ابتدایی فرامرز پایور:
درآمد اوّل:
نمای ملودیک بخش آغازین درآمد اوّل در ردیف صبا، با یک حرکت ثابت (استاتیک) آغاز شده است و در ادامه نمای صعودی (بالا رونده) و نزولی (پایین رونده) داشته است، درانتها این بخش حرکتی ثابت دارد.
بخش آغازین درآمد اوّل در دورهی ابتدایی، همچون درآمد اوّل ردیف صبا با حرکت ثابت (استاتیک) آغاز و در انتها با حرکتی کمانگونه پایان یافته است.
بخش معرّف در ردیف صبا تنها دارای نمای کمانگونه است درحالیکه در دورهی ابتدایی پایور، در تمام این بخش نمای ثابت (استاتیک) به چشم می خورد.
بخش گسترش در این گوشه از ردیف صبا با نمای کمانگونه آغاز و با حرکتی ثابت (استاتیک) ادامه می یابد، در انتها شاهد نمای کمانی وارونه در این بخش هستیم. امّا در دورهی ابتدایی این بخش از درآمد اوّل دارای نمای کمانگونه است.
درآمد اوّل در ردیف صبا با نمای کمانی واونه ختم شده است، درحالی که در دورهی ابتدایی شاهد نمای نزولی (پایین رونده) در این بخش هستیم.
درآمد دوّم
نمای ملودیک این گوشه از دستگاه شور در ردیف صبا، در بخش معرّف نمای ثابت (استاتیک) است، دورهی ابتدایی امّا دارای تنوّع نماهای کمانی وارونه، کمانگونه و پایین رونده (نزولی) در بخش معرّف است.
بخش گسترش درآمد دوّم در ردیف صبا دارای نمای نزولی و ثابت است درحالی که این بخش از درآمد دوّم در دورهی ابتدایی با حرکت کمانگونه شروع میشود و در ادامه علاوه بر نمای کمانگونه دارای نمای صعودی و نزولی نیز می باشد.
بخش پایانی در هردو ردیف صبا و دورهی ابتدایی دارای نمای نزولی (پایین رونده) است.
درآمد سوّم
این گوشه از دستگاه شور در ردیف صبا، در هر دو بخش معرّف و گسترش معرّف دارای نمای کمانگونه و نمای نزولی است. در دورهی ابتدایی در این دو بخش (معرّف و گسترش معرّف) شاهد نمای ثابت (استاتیک) و نمای نزولی هستیم.
بخش پایانی در ردیف صبا دارای نمای نزولی و در دورهی ابتدایی نیز (جزیک مورد که شاهد نمای کمانگونه هستیم) در تمامی موارد نمای نزولی وجود دارد.
بخش مشترک دیگر در این گوشه از دو ردیف، بخش ختم است که در درآمد سوّم از ردیف صبا دارای نمای ثابت و در دورهی ابتدایی دارای نمای کمانگونه است.
گوشهی شهناز
این گوشه از دستگاه شور در ردیف صبا تنها دارای دو بخش معرّف و پایانی است و در دورهی ابتدایی علاوه بر این دو بخش دارای بخش آغازین و گسترش معرّف نیز هست.
بخش معرّف در ردیف صبا دارای نمای ثابت (استاتیک) و در یک مورد دارای نمای کمانی وارونه است و در تمامی این بخش شاهد نمای ثابت به عنوان نمای غالب هستیم.
امّا در دورهی ابتدایی معرّف گوشهی شهناز با نمای کمانگونه آغاز، با نمای کمانی وارونه ادامه یافته و در انتها نیز با با نمای کمانگونه پایان می یابد.
دیگر بخش مشترک میان دو ردیف مورد بحث، بخش پایانی است. این بخش در ردیف صبا تنها دارای حرکت ثابت در نمای ملودیک خود است درحالیکه در دورهی ابتدایی علاوه بر نمای ثابت که در بیشتر موارد به چشم می خورد در انتها با نمای کمانگونه پایان یافته است.
۱ نظر