پیرگلو: در زمان قاجار، سیم هایی از جنس روده استفاده ‌می‌شد

بیشتر به انواع تزئینات در آثار این بزرگان‌پرداخته شده و نوع استفاده و پیچیدگی این تزئینات ربط آنچنانی به سبک قدیم پیدا نمی کند. بعد از مرحوم حسین صبا هر چقدر به سمت جلو حرکت می کنیم پیچیدگی تزئینات در آثار نوازندگان مطرح که نام بردم بسیار بیشتر و از نظر تکنیکی اجرای آن ها مشکل تر می شود.

با توجه به سبک شناسی کتاب، مهارت تکنیک سنتور نوازان مکتب قاجار را چگونه ارزیابی می کنید؟
با توجه به منابع کمی که از دوره قاجار به جا مانده و با استاند به همین مختصر منابع، می‌توان به نکاتی در مورد سنتور نوازان این دوره پی برد. از ویژگی های هنرمندان این دوره نواختن ردیف به طور خالص بود و از آرپژ، ویبره دادن، مالش و… نیز در نوازندگی استفاده نمی کردند. نوازندگان این دوره با اینکه ردیف را خالص اجرا می‌کردند اما هر کدام برداشت و سلیقه شخصی خود را در کوک، سونوریته، نوانس و… به کار می‌بردند. مضراب های سریع و استفاده از تکیه ها و نت های زینتی از مشخصه های این دوره است که احتمالا استفاده از مچ را نیز برای ما تداعی می کند.

نوازندگان این دوره از سکوت، زیاد استفاده نکرده و سکانس های موسیقی را بدون وقفه اجرا می‌کنند که این موضوع ضعف بزرگی محسوب می شود برای آن دوره. در منابع آمده که نوازندگان دوره قاجار به جای سیم‌فلزی، سیم هایی از جنس روده استفاده ‌می‌کردند که احتمالا در سونوریته، لحن و رنگ صدا تاثیر گذار بوده است.

اولین بار در سال ۱۳۲۵ (ه. ش) سیم های فلزی وارد ایران شد و مورد استفاده قرار گرفت. یکی دیگر از مشخصه های این دوره استفاده از پارچه روی سنتور بود که محمد صادق خان، سماع حضور و احتمالا علی اکبرخان شاهی هم از آن استفاده می‌کرد و هدف از این کار نرم شدن و تعدیل صدا بود که بعدها این سنت از بین رفت و ادامه پیدا نکرد.

در یکی از عنوان های فصل چهارم به موضوع «گسترش در بداهه نوازی» پرداختید و به گوشه رضوی از ردیف استاد پایور اشاره کردید؛ آیا شاهد پیشرفت بداهه نوازی در این دوره هستیم؟
همان طور که همه موزیسین ها اذعان دارند تنها استاد پایور بودند که برای گوشه های مهم، چهارمضراب و قطعات ریتمیک ساختند و این نشان از خلاقیت و گستره دانش موسیقی وی بود که با بسط و گسترش یک تم، روح جدیدی به کالبد موسیقی ملی ما دمیدند. کاری که تا کنون هیچ آهنگساز دیگری انجام نداده است.

به جرات می‌توانم بگویم که استاد پایور با دانش وسیعی در خلق ملودی های زیبا و بسط و گسترش یک تم، از خیلی از موزیسین های دیگر خلاق تر بودند. به راحتی می‌شود مشاهده کرد که چطور یک‌الگوی ملودیک ساده را بسط و واریاسیون های مختلفی روی آن چه از نظر ساختار ملودیک و چه از نظر ریتمیک به وجود می‌آورند. استفاده از پدال نت در آثار استاد پایور جلوه خاصی به قطعات می‌دهد که نشان از استفاده آگاهانه در کارهای ایشان است.