مرزهای نهان و آشکار سفید و سیاه (۱)

در مراسم موسیقی آمریکا مثل گرمی و جوایز ام‌تی‌وی که سبک‌های مخلف موسیقی را پوشش می‌دهد، برگزارکنندگان مراسم معمولا سعی می‌کنند بخشی از برنامه به همکاری دو یا چند آرتیست از سبک‌های مختلف موسیقی اختصاص‌یابد تا این همکاری نمادی باشد از اتحاد و برابری و دوستی اهالی موسیقی. اما در واقعیت، صنعت موسیقی در کشور آمریکا، صنعتی است که مرزبندی‌های متعدد و گاه زننده‌ای در آن حکم‌فرما است.

۱۰ سال پیش در مراسم جایزه بهترین نمآهنگ‌ آی ام‌تی‌وی ۲۰۰۹، اتفاق نمادینی رخ‌داد. اتفاقی که شاید برای مردم کشورهای غیر آمریکا آنچنان با معنا به نظر نمی‌رسید. وقتی از تیلور سوئیفت، خواننده جوان موسیقی پاپ و کانتری برای دریافت جایزه‌اش دعوت شد، همین‌که او روی صحنه رفت تا سخن خود را با تشکر از عوامل ساخت نماهنگ آغاز کند، کانیه وِست، رپر پرحاشیه آمریکایی روی صحنه آمد.

هیچ‌کس در آن لحظه نمی‌دانست که آیا این هم بخشی از نمایش آن شب است یا نه! کانیه وست میکروفون را از دست تیلور سویفت می‌گیرد و با زبان بدنی که نشان‌دهنده خشم و تنفری عمیق است، می‌گوید: «اما بیانسه هم امسال ویدیوی خوبی منتشر کرد! بیانسه بهترین ویدیو را منتشر کرد.» کانیه وست، بعد از گفتن این دو جمله صحنه را ترک می‌کند و تیلور سوئیفت بهت زده و با زبان الکن، از این که یکی از مهم‌ترین لحظات زندگی حرفه‌ای‌اش را در برنامه زنده تلویزیونی و در حضور میلیون‌ها تماشاگر از او دزدیده‌اند، صحنه را برای شروع برنامه بعدی ترک می‌کند.

اما دلیل این اتفاق چه بود؟ چرا این اتفاق که ممکن است برای تماشاگران غیر آمریکایی اصلا اتفاق مهمی نبوده باشد تا حدی در آمریکا جنجالی می‌شود که باراک اوباما، رئیس جمهور وقت آمریکا هم درباره آن اظهار نظر می‌کند؟ چرا در جوایزی چون گرمی، اسکار و بسیاری از جوایز دیگر ذره بین بسیاری از خبرنگاران، تحلیل‌گران و منتقدان بر مسایل نژادی و جنسیتی انتخاب کاندیداها و برنده‌های این جوایز متمرکز می‌شود؟ آیا نژادپرستی همچنان در عرصه‌های مختلف و از جمله صنعت موسیقی آمریکا زنده است؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها لازم است صدسالی به عقب و به دوران آغازین صنعت موسیقی برگردیم و با شتابی که لازمه تلخیص متن است، از آن دوران، به دوران معاصر بیاییم.

آغاز صنعت موسیقی و ضبط از سیاهان

اگر مبدا تاریخ صنعت موسیقی را اختراع فناوری ثبت صدا درنظر بگیریم، طبقه‌بندی‌های نژادی از همان ابتدای شکل گیری صنعت موسیقی، به عنوان مهم‌ترین طبقه‌بندی‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. دلیل آن هم وجود تفکر نژاد پرستی در جامعه‌ای بود که با بهره‌کشی از نیروی کار رایگان تمدن خود را بنا کرد. کتابخانه مجلس آمریکا اولین نهاد دولتی بود که موسیقی نژادهای مختلف در این کشور را با روشی سامانه‌مند ثبت کرد. از آنجایی که صاحبان قدرت در صنعت موسیقی به دلایل نژادپرستانه حاضر به ضبط موسیقی سیاهان نبودند، در سال‌های ۱۸۹۲ تا ۱۹۱۶ آثار معدودی را می‌توان از ضبظ صدای سیاهان پیدا کرد. بدون استثنا تمام استعدادیاب‌های شرکت‌های بزرگ موسیقی دهه ۱۸۹۰ یعنی، شرکت ادیسون، برلینر و کلمبیا، سفیدپوست بودند.