محمد طریقت
هر کُردی، موسیقی را با نوای لای لایی به‌جان می‌سپارد و ریتم را با شرکت در مراسم رقص و پای‌کوبی متناسب با ضرب‌آهنگ موسیقی رقص درک می‌کند. مردمی که حتّی برای سوگواری از این هنر بهره می‌جویند، در حقیقت از گهواره تا گور، نواهای گوناگون را با جان و دل کسب می‌کنند. این‌گونه است که اگر موسیقی شاد مورد نظر باشد، نواهای فولکلوریک این مردم به‌خدمت گرفته می‌شوند و اگر موسیقی عرفانی ارج و قرب یابد، موسیقی خانقاه‌های کردستان این خلاء را پر می‌کنند (نقیبسردشت، ۱۳۸۵: ۳۷).
شرایط جغرافیایی و طبیعی این سرزمین به‌نحوی است که آوازخوانان، شهره‌ی زمان خویش بوده‌اند، چنان‌که امروز هم خوانندگان کُرد، از بزرگترین هنرمندان آواز ترکیه، عراق، سوریه و ایران هستند. خوانندگانی همچون: علی‌اصغر کردستانی، حسن زیرک، ناصر رزازی، سیّدرحیم صلواتی، محمّد ماملی، مظهر خالقی، ایرج عندلیبی، عباس کمندی، شهرام ناظری، بیژن کامکار، حکمت‌الله نوبری، آینور دوغان، صدیق تعریف و…
در بخش شمال و جنوب کردستان ایران، انواعی از موسیقی آوازی (۹) و باستانی وجود دارند که در آن دیار هنوز ورد زبان کهنسالان است. در شمال کردستان، آوازهایی همچون: «لاوک» یا «لاژه»، «حیران» و… . در بخش جنوب کردستان ایران نیز: «هوره» (۱۰)، «موره» (۱۱)، «سیاچمانه» (سیاه چشم)(۱۲) و… که برگرفته از صداهای طبیعت هستند. همچنین در جنوب کردستان، «چمری» (۱۳) نیز نوعی موسیقی عزاست که با ساز همراهی می‌شود (کاکی، ۱۳۹۹).
نقیبسردشت نیز معتقد است در مناطق کُردنشین ایران، موسیقی هر منطقه با منطقه‌ی دیگر متفاوت است به‌طور مثال:
– موسیقی منطقه‌ی هورامان (اورامان) به‌دو گروه «چپله» (۱۴) و «گوشی» (۱۵) تقسیم می‌شوند.
– موسیقی منطقه‌ی لُرستان که با لهجه‌های کُردی، لکی و لُری بیشتر با مضمون حماسه و عشق اجراء می‌شود.
– موسیقی بختیاری که روایتی است از تاریخ و سرگذشت ایل بختیاری که به این نوازندگان و خوانندگان «توشمال» نیز می‌گویند.
– موسیقی مناطق اردلان (استان کردستان کنونی) و مُکریان (۱۶) از حرکت و ریتم توأم با سادگی و روان بودن ملودی برخوردار است. این ویژگی هنگامی که با عرفان درآمیزد، به‌ویژه اگر با شور و هیجان نوای دف همراه شود، هر شنونده‌ای را به‌سماع می‌کشاند.
پی‌نوشت
9- موسیقی بدون همراهی ساز.
10- هوره، دارای مقام‌های مستقلی است از جمله: باربدی، دودنگی و… که هر یک از آنها را می‌توان با ساز یا بدون ساز اجراء نمود.
11- آوازی است که عمدتاً در سوگ، کاربرد دارد.
12- سیاچمانه، همراه با ساز نیز اجراء می‌شود.
13- به‌معنای «چه می‌برید؟»، به‌هنگام عزاداری و مشایعت مردگان تا گورستان نواخته می‌شود. این نغمه، بدون کلام و برخی معتقدند که همان «مرگ شبدیز» است.
14- آهنگ‌هایی که وزن مشخّص دارند و همراه با کف‌زدن اجراء می‌شوند.
15- آهنگ‌هایی که وزن آزاد دارند.
16- شهرهای جنوب دریاچه‌ی ارومیه از جمله: اشنویه، بوکان، پیران‌شهر، سردشت و مهاباد.
۱ نظر