بهمن رجبی، تنبک و تعهد (۱۷)

امیدواریم که در نقد شما غرضی نباشد. یک جوان با روحیۀ پویا و نوجویانه دست به کاری زده و اثری را خلق کرده است، بر چه اساسی آن را مردود می‌دانید؟
ببینید مقبولیت یک اثر در گرو داشتن چند مؤلفه است. داشتن ساختار منسجم و مشخص یکی از این مؤلفه‌هاست، جملات هدفمند ریتمیک و محتوای قابل اجرا در صحنه، از دیگر شاخصه‌های یک اثر خوب و کار جدید است. اگر یک اثر قابلیت اجرای صحنه‌ای نداشته باشد، قطعاً توانایی برقراری ارتباط با طیف گسترده‌ای از مخاطب را هم ندارد، چراکه آن وقت در حوزۀ آثار موزیکال یا ریتمیک قابل گنجاندن نیست، بلکه یک اثر افکتیو محسوب می‌شود. من حضور مؤلفه‌های لازم برای یک کار وزین را مجموعاً سوئیت (خانه کوچک) می‌نامم. این اثر، سوئیت نیست. اگر برخی گذشتگان توانسته‌اند حداکثر با دو آجر بازی کنند، اینجا با چند آجر بازی شده اما باز هم سوئیت نیست. بسیاری از این سؤالات باید با اجرا همراه باشند تا پاسخ صحیح و قانع کننده بگیرید.

در این اثر با کشش‌هایی روی پوست، صدای جدیدی را تولید و ایجاد کرده است. آیا نگرش سنتی و تعصب شما، سبب عدم مقبولیت آن از جانب شما نشده است؟
بارها گفته‌ام من تعصب را ناشی از جهل می‌دانم. لطفاً این حرف را دیگر تکرار نکنید. این صداها جدید است، مگر ما گفتیم جدید نیست، اما هنر نیست. دهه پنجاه شاملو یک مقاله خطاب به اشتکهاوزن نوشت قریب به این مضمون: «ای آقایی که با بشقاب و سطل ادا در میآری، ما یک شاپور نیاکان داریم که با ویلن صدای الاغ در می‌آورد، حتی چند صدای دیگر هم تولید می‌کند این کار تو هنر نیست، هنر تداوم سنت است». البته تبصره‌هایی هم وجود دارد، مثل کاری که استراوینسکی در پرستش بهار کرد اما با این تفاوت که اثر سمفونیک را خراب نکرد.

برخی از متخصصان تمبک، محاسنی نیز برای این آلبوم برشمرده‌اند.
در روی دوم کاست که کشیدن دست و افکت‌های صوتی هست، این را روشن‌روان ۳۰ سال پیش زد، آن ضربات تُم هم دقیقاً موسیقی کوبه‌ای سرخپوستان است. می‌توان گفت این قابی است که در یک سوئیت نصب می‌شود. از طرفی نگوئید محاسن، تعریف حسن چیز دیگری است. اما اصوات جدیدند.

آیا به عنوان ماده خام می‌توان آن را پذیرفت؟
بله حتی فراتر از ماده خام. اگر بگوییم چیزی نیست که بی‌انصافی کرده‌ایم. فضا و صدای جدید هنر نیست درست مثل کار اشتکهاوزن. اتفاقاً خیلی هم پای این کار زحمت کشیده شده است، شاید اگر من بخواهم این چنین کاری انجام دهم زمان بسیار طولانی بطلبد، ولی دقیقاً «دور خود چرخیدن است»، گرچه چرخیدن هم حرکت محسوب می‌شود، ولی رو به جلو رفتن ملاک است نه صرفاً تکان خوردن و ساکن نبودن.