محمدرضا مقدم
کتاب «ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا» (دوره اول و دوم) به تازگی توسط شهاب منا، بازنویسی و ویرایش شده و به همت انتشارات خنیاگر به زیور طبع آراسته شده است. به دلیل اهمیت نقش ردیف مرحوم استاد صبا در آموزش سنتور نوازی، به گفت وگو با شهاب منا نشستهایم که شرح آن از خاطر شما هنردوستان میگذرد.
بازنویسی و ویرایش کتاب «ردیف استاد صبا» با چه هدفی انجام شد؟
ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا بهعنوان مأخذ درس ردیف در دانشگاهها، هنرستانها و آموزشگاههای آزاد موسیقی مورد استفاده است و درعینحال مشکلاتی در طرز نگارش دارد که درک و اجرای صحیح آنرا بدون تذکرات مدرس به هنرجو ناممکن میکند. اهمیت این ردیف و وجود مشکلات نگارشی آن دلیل انجام این بازنویسی و ویرایش بودهاند.
چه مدت زمان صرف انتشار کتاب شد؟
انگیزۀ اولیۀ انجام این ویرایش به اولین سالهای تدریس بنده بهعنوان مدرس ردیف در گروه موسیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز از سال ۱۳۹۲ باز میگردد. هنگام تدریس ردیف سنتور صبا نکاتی را که دانشجو برای اجرای صحیح این ردیف باید مدّنظر قرار دهد یا دشواریهای نگارش آن یا تطابق شعر و ملودی را مورد به مورد در کتاب هریک از دانشجویانم مینوشتم. یکبار یکی از دانشجویانم به بنده گفت یک فکری به حال این ردیف بکنید! این تذکر او گویی جرقهای شد بر آنکه بهجای توضیح و علامتزدن در کتاب هریک از دانشجویان، یکبار آنرا بازنویسی و ویرایش و منتشر کنم تا نسخۀ نهایی آن در اختیار عموم سنتورنوازان قرار گیرد.
آغاز این بازنویسی و ویرایش از اواخر سال ۱۳۹۲ شروع شد و طی بهار ۱۳۹۳ پایان یافت. پس از آن، بهدلیل گرفتاریهای عدیده، ازجمله فعالیت بهعنوان ناشر موسیقی و چاپ کتاب دیگران و لاجرم غفلت از آثار خودم، این کتاب نیز مانند بسیاری کتابهای تقریباً تمامشده و منتشرنشدهام ماند تا آنکه گرانیهای افسارگسیخته نشر کتاب از اسفند ۱۴۰۱ برایم هشداری شد که با ادامۀ این وضع امکان انتشار آثار خودم کم و کمتر میشود و از سال ۱۴۰۲ سعی کردم بهجای پذیرش کتاب جدید برای نشر، بر اتمام آمادهسازی و انتشار کتابهای خودم متمرکز شوم. ازاینرو، با وقفهای نُهساله بازبینی و نهاییسازی ویرایش ردیف سنتور استاد صبا را از بهار ۱۴۰۲ از سر گرفتم و در مردادماه ۱۴۰۲ به پایان رساندم.
ردیف صبا یکبار توسط مرحوم پایور ویرایش شده است؛ این کتاب نسبت به ویرایش استاد پایور چه تفاوتهایی دارد؟
در قدیم، نتها را پشتسرهم و بدون تفکیک جملات مینوشتند. در دهههای اخیر، به تأثیر از روش آوانویسی تطبیقی که دکتر محمدتقی مسعودیه اولینبار در ایران مطرح کردند، در نگارش ردیفهای موسیقی ایرانی جملات را از هم جدا میکنند. این روش هم دیدخوانی (دشیفراژ) را آسان میکند و هم جملهبندی گوشه و ساختار ملودیک را نشان میدهد و امکان قیاس جملات یا فیگورها با یکدیگر را فراهم میکند. به همین نیت، در بازنویسیام از ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا، جملات و اجزاء داخل جمله را تفکیک کردم. تفکیک جملات را حتی در قطعات ضربی ردیف سنتور استاد صبا هم اعمال کردم.
درود.از اقبال بلندم زمانی که کتاب ردیف استاد صبا با ویرایش استاد پایور را تهیه کردم تا فراگیری ردیف را شروع کنم مصادف شد با انتشار کتاب دوره های اول تا چهارم ردیف صبا که توسط استاد بزرگوار جناب شهاب منا به زیور طبع آراسته شد.فی الفور کتاب های استاد شهاب منا را تهیه کردم.اکنون که این اثر زیبای استاد شهاب منا را با کتاب ویرایش شده استاد پایور بررسی کردم اذعان می کنم که اگر کتاب استاد منا را نداشتم از یادگیری ردیف یا کناره می گرفتم و یا بعد از مشقت فراوان به صورت ناقص و اشتباه ردیف را فرا می گرفتم.نتوانستم به استاد شهاب منا دسترسی پیدا کنم و مستقیم از زحمات ارزشمند ایشان تشکر کنم لذا از این طریق مراتب تشکر و امتنان و تقدیر خودم را خدمت ایشان صمیمانه عرض می کنم و بسیار بابت این کتاب به ایشان تبریک می گویم.استاد منا بینهایت از شما سپاسگزارم و آرزوی سلامت و شادکامی را برای شما آرزومندم.موفق و سربلند باشید
سلام آقا. شهاب منا هستم. از اینکه ویرایش بنده دستگیر شما در فراگیری ردیف شده قلبا خرسندم. پیروز باشید🙏
درود و عرض ادب خدمت استاد منا.اینکه با چه کلمات و جملاتی از شما تشکر کنم که حق مطلب را ادا کرده باشم را سوادش را ندارم.خالص و فشرده و خودمونی میگم : دمت خیلی گرم
آقاى منا در فرهنگ نوشتارى ما زحمت بسیار کشیده اند ، ردیف میرزاعبدالله از روى نسخهء نواخته شده توسط استاد مجید کیانى و آثار حبیب سماعى از آن جمله اند، برایشان آرزوى موفقیت میکنم