محمدرضا مقدم
در هر حال شکی نیست که فروتن ضربی‌ها را از منابع متعدد و نوازندگان سازهای مختلف آموخته که در هنگام اجرا کاملا آن را با ویژگی‌ها و امکانات ساز خودش یعنی سه‌تار هماهنگ ساخته است. در مجموعه حاضر بیست و سه قطعه از آثاری که وی روایت کرده برای ساز «سنتور» تنظیم و آوانگاری شده است.
در آوانگاری قطعات این کتاب تلاش شده ضمن وفاداری به روایت فروتن، آثار مذکور با امکانات، محدودیت‌ها، ویژگی‌ها و به طور کل زبان بیانی ساز سنتور هماهنگ شوند؛ ولیکن به همین منظور تغییرات بسیار اندکی در بعضی قطعات مشاهده می‌شود (از جمله حذف قسمت دلکش ضربی بیات ترک به دلیل محدودیت کوک سنتور).
همان‌طور که ذکر شد، تعداد آثاری که اسناد یوسف فروتن روایت کرده بیشتر از بیست قطعه است که در اینجا آورده شده و آثار دیگری که توسط او روایت شده و قابل اجرا با ساز سنتور است در مجلد دیگری از همین مجموعه ارائه خواهد شد.
تمامی قطعات با این‌که در تنالیته‌های مختلفی اجرا شده‌اند ولی در کوک‌های موسوم به راست‌کوک دستگاه‌ها و آوازها برای سنتور آوانگاری شده‌اند و تلاش بر این بوده تا مجموعه قطعات انتخاب شده بیشتر دستگاه‌ها و آوازها را پوشش دهد.
قابل ذکر است که در آوانگاری و تنظیم قطعات این مجموعه تلاش شده تا قابل استفاده برای تمام نوازندگان و هنرجویان سطح متوسط (و بالاتر) ساز سنتور باشد، نتیجتاً روایت و تنظیم حاضر در واقع یک تنظیم از میان تنظیم‌های گوناگونی است که در هنگام تنظیم قطعات برای سنتور می‌توان قائل شد و این تنظیم می‌تواند دست‌مایه تنظیم‌های پیچیده‌تر برای دیگر نوازندگان باشد.
بیست و سه قطعه منتخب این مجموعه گلچینی از سه مجموعه ردیف سه‌تار و ضربی‌های قدیمی یک و دو است قطعات: «ضربی چهارگاه»، «چهار مضراب بیات ترک»، «چهار مضراب بیداد» و «ضربی سه‌گاه» از قطعات اجرا شده در مجموعه ردیف یوسف فروتن و باقی قطعات از دو مجموعه ضربی‌های قدیمی به روایت یوسف فروتن انتخاب شده‌اند.
جالب توجه است که قطعه «پیش‌درآمد افشاری» در واقع تا میانه، «پیش‌درآمد افشاری» رکن‌الدین خان مختاری است که به ضربی دیگری متصل می‌شود و با روایت دیگر این پیش‌درآمد نیز تفاوت‌هایی دارد. اما به هر روی این پیش‌درآمد را ذیل ضربی‌های فروتن آوانگاری شده است. قطعه «رنگ چهارگاه» نیز بسیار شبیه به «رنگ چهارگاه» رکن‌الدین‌خان است؛ اما با توجه به روایت متفاوت فروتن از این رنگ، این قطعه نیز در این مجموعه جای داده شده است است. قطعه «سلام انجمن اخوت» نیز مطمئنا از ساخته‌های فروتن نیست، شاید ساخته جمعی از اعضای انجمن اخوت و یا فرد خاص دیگری باشد.
۱ نظر