امروز ۷ مهرماه تولد مرد خستگی ناپذیر موسیقی ایران حسین دهلوی
است. با اینکه دهلوی به ۷۸ سالگی می رسد و نشانه های پیری و افسردگی بخاطر مشقاتی
که بر موسیقی (که همانا بزرگترین هم و غم اوست) گذشته در چهره اش پیداست، همچنان در
حال تدریس موسیقی و تصحیح آثارش برای چاپ است.
سختیهایی که در این سالها
دهلوی از طرف مخالفانش چه در زمینه موسیقی و چه مسئولان موسیقی ستیز موسیقی! دیده
او را دچار بیماری های متعددی کرده که مصرف دارو های آن باعث بیماری فراموشی در او
شده؛ بطوری که در اولین برخورد با هنرجویان یا افراد جدیدی که می بیند این جمله را
میگوید:”اگر شما را بیرون از کلاس دیدم و به خاطر نیاوردم پیشاپیش عذر خواهی میکنم”
اما جالب اینجاست که این فراموشی مربوط به زندگی روزمره اوست؛ دهلوی هنوز اتفاقات و
تحولات مربوط به موسیقی را با دقت دنبال میکند و این بزرگترین عشق زندگی دهلوی
امروز دیگر تمام فکر او را به خود اختصاص داده .
برکسی پوشیده نیست که
دهلوی پرکارترین مرد موسیقی در زمینه استانداردهای موسیقی است. کتابهای متعدد در
زمینه موسیقی با همفکری و همکاری او به چاپ رسیده که امروزه به عنوان کتابهای مرجع
شناخته شده هستند. مخصوصا” کتاب ” پیوند شعر و موسیقی آوازی ” (برنده جایزه بهترین
کتاب سال ۱۳۷۹) که شاید مهمترین کتاب موسیقی چاپ شده پس از انقلاب است و تجربه ۵۰
سال تحقیق و تدریس اوست، جایگاه مهمی در موسیقی ما دارد (که پرداختن به این کتاب
ارزشمند مجالی دیگر میطلبد)
قانونمندی، نظم و ادب در بطن وجود دهلوی است.
اگر نگاهی به ” پیوند شعر وموسیقی آوازی ” بیندازیم، صفحه صفحه این کتاب گواه این
اخلاق است.
حسین دهلوی رهرو آهسته و پیوسته است، همین خصوصیت بوده که
حتی تندرو های پر سر و صدا ولی مقطعی، در آخر پیشتازی او را دیده اند.
این
خصوصیت اخلاقی مربوط به تربیت دهلوی در سالهای قانونگرایی مردم ایران است و همین
اصول تربیتی شخصیتی را بوجود آورده که همچون اسطوره ای از فرهیختگی و علم است.
دهلوی با وجود این دشمنان بسیاری دارد که با اینکه سالهاست مواضعشان ( با
چشیدن سرم و گرم روزگار) نزدیک به دهلوی شده -و مخصوصا” در این اواخر که در امور
موسیقی صاحب مسئولیت شدند-، درک مواضع و سیاستهای دهلوی برایشان قابل فهم تر است،
هنوز هم در پی نادیده انگاشتن او و خدماتش هستند؛ احتمالا بخاطر اینکه “حرف مرد
یکیست!”
البته این اتفاق در کشور ما مصداقهای زیادی دارد که ما کم و بیش با
آن مواجه شدیم، مثلا” اوایل انقلاب به شدت با هنر رقص برخورد میشد، اما با گذشت
زمان و جا افتادن این موضوع که حرکات بدن برای فهماندن یک موضوع یا ادای یک حالت
جزو لاینفک زندگی ماست که در هنر رقص کنار هم قرار گرفته (همچون موسیقی که از
دستچین شدن و کنار هم قرار گرفتن اصوات تولید میشود) به این موضوع رسیدند که رقص
حتی با خود آنها غریبه نیست، ولی خودش را آوردند ولی اسمش را نیاوردند! پس “رقص” شد
“حرکات موزون” چون حرف مرد یکیست!
دقیقا” این اتفاق برای دهلوی پیش آمد.
نظرات دهلوی را پس از گذشت سالهای سال از مسئولین سابقا” سنتگرای موسیقی میشنویم :
” موسیقی ایرانی باید آکادمیک شود”، ” موسیقی شفاهی توانایی آموزش و حفظ همه زمینه
های موسیقی را ندارد”، “هنرستان موسیقی باید تعداد هنرجویان سازها را مورد بررسی
قرار دهد”، ” نوازندگان در رشته های مختلف مثل: نوازنده دشیفر برای ضبط در استودیو،
نوازنده گروه و نوازنده سولیست تربیت شوند” و … جالب اینجاست که دهلوی از زمان
مدیریت روح الله خالقی مشغول تدریس و آکادمیک کردن موسیقی ایران است و همیشه روی
بالانس بودن جامعه موسیقی و نوازندگان هنرستان تاکید داشته (مثلا” هیچ وقت از ۶۰
هنرجوی هنرستان ۵۰ نفر را برای ساز تخصصی فلوت قبول نمی کرده) همچنین قبل از کشف
اساتید امروز مبنی بر تربیت نوازندگان با تخصصهای مختلف، موسیقیدانان بسیاری تربیت
کرده که هر کدام تمام این سه خصوصیت را یکجا دارند! ولی همچنان دهلوی را نمی ستایند
چراکه یاد آور آرمانهای قبلیشان است که با گذشت زمان سست بودنش بر همه نمایان گشته.
قسمتی از سوئیت
بیژن و منیژه برای ارکستر زهی
امروز ۷ مهر و هفتاد و هشتمین سال
تولد مرد سخت کوشی است که با تمام فراز و نشیبهای زندگی هیچگاه دست از کار نکشید…
نوشته ای که در ادامه می آید قسمتی از فعالیتهای حسین دهلوی است که از سال ۱۳۳۲ تا
۱۳۷۳ توسط محقق ارجمند علیرضا میرعلینقی گرد آوری شده:
حسین دهلوی
سالشمار فعالیت های حسین دهلوی از سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۷۲:
۱۳۳۳: آغاز ساخت اولین قطعات ویژه موسیقی ارکسترال ایرانی: سبکبال؛ در شور
۱۳۳۳: ادامه ساخت و اجرای قطعات ویژه موسیقی جدید ایرانی، توسط حسین دهلوی «دوئو سنتور» در سه گاه (با اجرای فرامرز پایور و داریوش صفوت). «شور آفرین» در ابوعطا برای ارکستر
۱۳۳۶: «گفتگوی دل». تفویض سرپرستی ارکستر بزرگ اداره کل هنرهای زیبای کشور (ارکستر تحت سرپرستی صبا) به حسین دهلوی و تعویض نام ارکستر به «صبا». انتشار پارتیتور «دوئو سنتور در سه گاه»
۱۳۳۷: کنسرتینو برای سنتور و ارکستر در چهار قسمت؛ اثر حسین دهلوی، با همکاری و نوازندگی فرامرز پایور
۱۳۴۳: انتشار پارتیتور «چهار نوازی مضرابی در اصفهان»
۱۳۴۴: «بند باز» فانتزی برای تار و ارکستر، براساس قطعه بند باز اثر علینقی وزیری
۱۳۴۵: تصنیف قطعه «سرباز» برای آواز و گروهی و ارکستر اثر حسین دهلوی با کلامی از ابراهیم صفائی
۱۳۴۷: پایه گزاری ارکستر ایرانی تالار رودکی به رهبری و سرپرستی حسین دهلوی
۱۳۴۹: اجرای صحنه اپرای «خسرو و شیرین»
۱۳۵۰: تعطیل دوره عالی «هنرستان عالی موسیقی ملی» و کناره گیری حسین دهلوی. انتشار «آموزش تمبک» ( به کوشش حسین دهلوی و جمعی دیگر)، با همکاری و راهنمایی حسین تهرانی
۱۳۵۴: اجرای باله «بیژن و منیژه» برای ارکستر سمفونیک در تالار وحدت (رودکی سابق)
۱۳۵۴: انتشار پارتیتور «سبکبال» در شور، برای ارکستر
۱۳۵۵: انتشار مجموعه دوم «نغمه های کودک»
۱۳۵۶: ساخت «سوئیت بیژن و منیژه» برای ارکستر زهی. انتشار پارتیتور «شور آفرین» (در ابوعطا برای ارکستر). انتشار پارتیتور چهار نوازی مضرابی در اصفهان
۱۳۵۸: بازنشستگی حسین دهلوی از وزارت فرهنگ وهنر. کنسرتی به مناسبت درگذشت علینقی وزیری در ۹۲ سالگی با برگزاری مجلس بزرگداشت او با اجرای موسیقی در تالار وحدت (رودکی سابق). تعطیلی ارکستر صبا
۱۳۶۰: انتشار پارتیتور «کنسرتینو برای سنتور وارکستر» با همکاری حسین دهلوی و فرامرز پایور
۱۳۶۳: انتشار پارتیتور «فانتزی برای تار و ارکستر» براساس قطعه «بند باز»، اثر علینقی وزیری
۱۳۶۳: انتشار «بیژن ومنیژه»، سوئیت برای ارکستر زهی
۱۳۶۴: انتشار پارتیتور «فانتزی برای گروه تمبک و ارکستر» اثر حسین دهلوی و ساخت بخش گروه تمبک از حسین تهرانی
۱۳۶۵: انتشار پارتیتور «شوشتری برای ویولون و ارکستر»، براساس قطعه «به زندان»، اثر ابوالحسن صبا
۱۳۶۷: انتشار آلبوم «آثار حسین دهلوی ۱» توسط انتشارات ماهور
۱۳۶۸: تجدید چاپ متن ویراسته شده «آموزش تمبک» (به کوشش حسین دهلوی، همکاری حسین تهرانی و جمعی دیگر). انتشار پارتیتور «سرباز» (قطعه ای برای آواز گروهی و ارکستر سمفونیک
۱۳۷۰: انتشار پارتیتور قسمت هایی از باله «بیژن ومنیژه» برای ارکستر سمفونیک
۱۳۷۱: انتشار کتاب «گفتگو با حسین دهلوی – گفتگو با علی تجویدی» از ناصر حریری. انتشار پارتیتور «گفتگوی دل»، برای آواز و ارکستر
۱۳۷۲: نخستین اجراء ارکستر مضرابی به رهبری حسین دهلوی به همت مرکز سرود و آهنگهای انقلابی و حمایت انجمن موسیقی ایران
۱۳۷۳: انتشار پارتیتور «فروغ عشق»، برای آواز و ارکستر. انتشار پارتیتور «نخست گلبانگ مضرابی»، برای ارکستر مضرابی
۱ نظر