هادی سپهری
این اثر که به نظر من، نظام مندترین پژوهش در تاریخ موسیقی ایران تاکنون است و البته نه پایان پژوهشها، با همکاری چندین پژوهشگر ایرانی و غیر ایرانی و با استفاده از منابع بسیار به نگارش در آمده است. جلد هجدهم که مطالب موسیقی را شامل می شود شامل بخشهای کلی زیر است: نگاه ی کلی به تاریخ موسیقی در ایران، در جستجوی موسیقی عصر سلجوقی، موسیقی دوران تیموریان، موسیقی دوره ی صفوی، موسیقی دوران زندیه، تاریخ موسیقی قاجار و نهایتاً با بحثی در نفوذ موسیقی غربی به پایان می رسد.
چنان که پیداست موسیقی دوران معاصر را شامل نمی شود. در نگارش این بخش از تاریخ جامع ایران پژوهشگرانی چون هومان اسعدی، بابک خضرائی، ساسان فاطمی، آمنون شیلوآ و حسین میثمی همکاری داشته اند.
در پایان اشاره می کنم که چندین جلد کتاب با عناوینی مانند «مردان موسیقی سنتی و نوین ایران»، «سیمای هنرمندان ایران ( موسیقی، سینما، تأتر)»، «با کاروان هنرمندان» و… نوشته ی حبیب الله نصیری فر منتشر شده است که بیشتر حاوی زندگینامه و احوالات شخصی هنرمندان به همراه معرفی آثار و گاه ی نت نگاشتهای از آثار این هنرمندان است.
عین الله مسیب زاده با نگارش کتاب «احیای سنتها با رویکرد نو» به مقطع و گوشه ای از چند ضلعیِ تاریخ معاصر موسیقی ایران پرداخته و فرهود صفر زاده با نگارش زندگینامه هایی همچون: «موسیقار تبریز» در مورد غلامحسین بیگجه خانی و یا «چرخ بی آیین» درباره ی ابوالقاسم عارف قزوینی سعی در روشن کردن زوایای زندگی و فعالیت هنری موسیقیدانانِ معاصر داشته است.
جدیدترین اثر در زمینه ی بررسی تاریخ و تحولات موسیقی در ایران کتاب «تا بردمیدن گلها» اثر محمدرضا فیاض است که در این کتاب نویسنده کوشیده است با بررسی تحولات سیاسی- اجتماعی و پیدایی رسانه های انتشار موسیقی مانند صفحه گرامافون و رادیو، همچنین ایجاد ارکستر سمفونیک و پیدایش جریان های تجددخواه در موسیقی ایران و یا غرب گرایانه، تصویر روشنی از تحولات مقطعی خاص در تاریخ موسیقی ایران را نشان دهد.
*این مقاله نخستین بار در شماره ی ۸۲ ماهنامه ی گزارش موسیقی چاپ شده است و در اینجا نسخه ی بازبینی شده ی آن را مشاهده کردید.
منابع
جعفرزاده، خسرو
۱۳۷۹ «نقد تاریخ نگاری موسیقی ایرانی»، فصلنامه ی موسیقی ماهور، شمارهی ۹ :۱۷- ۳۱.
حلالی، سیمین
۱۳۸۶ کتابشناسی موسیقی در ایران، تهران: ماهور.
خالقی، روح الله
۱۳۸۱ سرگذشت موسیقی ایران، سه جلد در یک مجلد، تهران: ماهور.
راهگانی، روح انگیز
۱۳۷۷ تاریخ موسیقی ایران، تهران: پیشرو.
زیگلر، رابرت
۱۳۹۴ دایره المعارف مصور تاریخ موسیقی، مترجم داریوش دل آرا، تهران: سایان.
فیاض، محمد رضا
۱۳۹۴ تا بر دمیدن گلها (مطالعه ی جامعه شناختی موسیقی در ایران از سپیده دم تجدد تا ۱۳۳۴)، تهران: سوره.
مشحون، حسن
۱۳۸۰ تاریخ موسیقی ایران، به کوشش امیر بانوی کریمی، تهران: نشرنو.
جالب بود