گفتگوی هارمونیک
کتاب و دیویدی تصویریِ «آموزش تنبک براساس نتنوشتههای امیرناصر افتتاح» به کوشش فریدون حلمی، به گزینش و ویرایش و اجرای وحید فتائی توسط نشر “خنیاگر” منتشر شد. این کتاب و دیویدی را هماکنون میتوان از تنبکستان (تلفن: ۲۲۰۷۳۸۸۱) و موسیقی عارف (تلفن: ۳۳۹۹۷۶۴۳۰ و ۳۳۹۷۶۴۳۱) تهیه کرد.
امیرناصرافتتاح (۱۳۶۶- ۱۳۱۴) از تنبکنوازان مشهور برنامۀ گلها و از مدرسان مطرح و مؤثر این ساز در قرن حاضر است بهطوریکه چند تن از تنبکنوازان مطرح کنونی، ازجمله بهمن رجبی، محمود فرهمند و مرتضی اعیان، از بهرهمندان مکتب او محسوب میشوند. افتتاح آموزگار مهربان و باسخاوتی بود که نهتنها هرچه در چنتۀ علم و هنر خود داشت به شاگردانش عرضه میکرد، زمینۀ رشد، ابراز وجود و حرفهایشدن ایشان را نیز فراهم میآورد. شیوۀ آموزش او بسیار سهل و روان بود. او درسهای آموزش تنبک را بهصورت دستنویس برای هریک از هنرجویانش مینگاشت. اکنون جامعترین این دستنوشتهها در اختیار محمود رسولی است.
این مجموعۀ ارزنده که با نیّت زندهنگهداشتن نام و روش تنبکنوازی افتتاح نخستینبار در سال ۱۳۷۹ بهکوشش فریدون حلمی منتشر شده بود اکنون با تلخیص و برگردان تمام علائم بهکاررفته در کتاب منطبق با رسمالخط و علائم نتنویسی امیرناصر افتتاح توسط وحید فتائی ویرایش فنی شده و نتیجه با نتنویسی رایانهای توسط ناشر بهطرزی شکیلتر از پیش نگاشته و صفحهبندی شده است. در دیویدی همراه کتاب تمامی درسها توسط وحید فتائی بهصورت تصویری اجرا شدهاند تا بهعنوان معیاری برای اجرای مطالب کتاب با صدادهی و تکنیک صحیح مورد استفادۀ هنرجویان قرار گیرد.
افتتاح، نوازندۀ فقید تنبک، در سال ۱۳۱۴ در خیابان امیریۀ تهران چشم به جهان گشود. ناصر از کودکی به ساز تنبک دل بست. نخستین درسهای تنبکنوازی را نزد هوشنگ مهرورزان که خود از شاگردان زندهیاد حسین تهرانی بود، فرا گرفت. تمرین، هوشیاری و استعداد مشهودِ ناصر سبب شد تا بهسرعت مقدمات و اصول نواختن این ساز را بهجِد بیاموزد و وی را در شانزدهسالگی به رادیوی آنزمان روانه کند. بهاینترتیب، دیری نپایید که خود به آموزش و تعلیم دیگران پرداخت. او ابتدا عهدهدار تدریس ساز خود در کلاسهای موسیقی رجایی در سهراه ژالۀ سابق شد. دراینزمان، افتتاح با پیوستن به ارکستر برنامۀ معروف گلهای رادیو، بهگفتۀ شاگردانش، به مرد شمارۀ یک گلها موسوم شد. دو سه سالی نیز در کلاسهای موسیقی ماندانا نواختن تنبک را به هنرجویان آموزش داد و سرانجام آموزشگاه موسیقی گام را خود در محل چهارراه جمهوری کنونی بنیاد نهاد.
زندهیاد افتتاح برای موسیقی ایرانی، بهطور اعم، و برای ساز تنبک، بهطور اخص، احترام و اعتبار ویژهای قائل بود. وی ساز تخصصی خود را تا حد ستایش دوست میداشت، به آن عشق میورزید و نواختن آنرا با رعایت تشخص و وقار نوازنده و حفظ حرمت ساز توصیه میکرد. همبدینروی، در آغاز فراگیریِ هر هنرجو گاه تا بیش از یک ماه وقت به آموزش نحوۀ درستنشستن و قوزنکردن نوازنده، چگونگی استقرار ضرب بر روی پا، حالتِ قرارگرفتن دستها بر روی تنبک، خواباندن انگشتهای شست، احتراز از هر حرکت اضافی به هنگام نواختن، اخمنکردن و غیره اختصاص میداد و از هنرجو میخواست تا در مقابل آینهای بزرگ بنشیند و با رعایت اصول فوق اقدام به تمرین نماید.
از دیگر ویژگیهای مکتب آموزشی افتتاح نوشتن نتهای درسی که میداد در دفتر تمامیِ هنرجویان بهتناسب ظرفیت و استعداد آنان بود؛ کاری که با تعصب، علاقهمندی و تبحری شاخص انجام میداد و بهتدریج مجموعۀ جالب و باارزشی از نتها، ضربآهنگها و ریتمها را به خط خود برای هنرجویان بهیادگار میگذاشت. ازاینروی، میتوان گفت که هنرمندانی چون بهمن رجبی، مرتضی اعیان، محمود فرهمند، آبتین اجلالی، بابک رُکنی، محمود رسولی و دیگران، آشنایی و تسلط خود به نتنویسی برای ساز تنبک را وامدار مرحوم ناصر افتتاحاند و بسیاری از آنان انبوهی از نتنوشتههای استاد را چونان دُرجی پُربها تاکنون نزد خود نگاه داشتهاند.
۱ نظر