کتابی درباره رضا ورزنده (۳)

در این کتاب هر قطعه به دو شکل آوانگاری شده است: بخش اول آوانگاری براساس امکانات اجراییِ سنتور معمولِ نُه‌خرک و در مایه‌های مرسوم هر دستگاه یا آواز است، تا زمینۀ استفاده از این قطعات برای عموم نوازندگان سنتور فراهم آید، و بخش دومْ آوانگاری در مایۀ اصلی و همان‌گونه که استاد ورزنده با سنتور یازده‌خرک خود اجرا کرده است.

آوانگاری در مایۀ اصلیْ بیشتر با انگیزۀ فراهم‌آوردن بِستری مناسب برای تحقیق و بررسی شیوۀ نوازندگی ورزنده صورت گرفته است. از آنجا که ممکن است علاقه‌مندان مایل باشند آنها را در مایۀ اصلی اما با سنتور نُه‌خرک اجراکنند، از مضراب‌گذاری این قطعات پرهیز شده است.

متقابلاً در بخش اولْ تمامیِ قطعات برمبنای درک و برداشت شخصی نگارنده از حالت اجرا و البته براساس مقدورات اجراییِ سنتورهای نُه‌خرکِ معمول (به‌ویژه هنگام تغییر پُزیسیون از سیم‌های زرد به‌ سیم‌های سفید و مانند آن) مضراب‌گذاری شده‌اند که طبعاً جنبۀ پیشنهادی دارند.

برخی علائم خاص نت‌نگاری آثار رضا ورزنده

۱- نقطۀ زیر نت‌ها (اِستاکاتو) همراه با مضراب‌گذاری به‌معنای اجرای نت همراه با خواباندن مضراب موردنظر روی سیم است.

۲- اگر نقطه زیر چند نت پیاپی و با علامتِ «گرفته» مشخص شده باشد، نغمه‌های مزبور همگی با مضراب راست اجرا شده صدای تک‌تک آنها بلافاصله پس از اجرا با استفاده از دست چپ خفه می‌شود.

۳.- اجرای گلیساندو (با هر تعریفی که از طرز اجرای آن بر سنتور داشته‌ باشیم) به‌طور طبیعی، در سنتورهای نُه‌خرک نسبت به سنتور یازده‌خرک دشوارتر است. در آوانگاری بخش اول این کتاب این تکنیک به دو شکل نمایش داده شده است:

۱) مضراب‌های راست و چپ متوالی و بیشتر در مواردی که گلیساندو دربرگیرندۀ فواصل بیشتر از یک اُکتاو است،

۲) ریز کوتاهی که فاصلۀ دو نت را می‌پوشاند و بیشتر در مواردی که گلیساندو دربرگیرندۀ فواصل کمتر از یک اُکتاو است.

۴- در شیوۀ ورزنده، ‌هنگام اجرای جفت‌مضراب، در بسیاری موارد مضراب‌های راست و چپ عملاً همزمان اجرا نمی‌شوند و تقدم و تأخر ظریف و زیبایی بین آنها به‌چشم می‌خورد. در این آوانگاری از ثبت چنین مواردی (که نگارش و خواندن نت‌ها را بسیار دشوار می‌سازد) صرف‌نظر شده است. بااین‌حال، در مواردی که اختلاف میکروتُنی بین دو نت وجود دارد مضراب‌های جفت با علامت اِستاکاتو نمایش داده شده‌اند که در عمل مضراب راست اندکی زودتر از مضراب چپ فرود می‌آید و مضراب چپ روی سیم خفه می‌شود:

۵- اجرای پدال زیر خط ملودی به‌معنای اجرای همزمان ریز با مضراب چپ، و ملودی با مضراب راست است.

۶- کلمۀ «پوشیده» بیانگر نوازندگی در حالتی است که سنتور با دستمال، پارچه یا حوله‌ای نسبتاً نازک پوشانده شده است.