بررسی برخی ویژگی های ساختاری آثار پرویز مشکاتیان (۱۵)

تاثیرپذیری از آثار قدما و بازسازی و تنظیم جدید این قطعات برای سنتور یا گروه سازهای ایرانی

همانطور که اشاره شد در لابلای آثار متعدد پرویز مشکاتیان به قطعاتی بر می خوریم که یا بر اساس آثار هنرمندان صاحب سبک و صاحب شیوۀ قدیم ساخته شده و یا همان آثار با تنظیمی جدید و امروزی ارائه شده اند. هنرمندانی چون: ابوالحسن صبا، علی نقی وزیری، حبیب سماعی، علی اکبرخان شهنازی، درویش خان، سعید هرمزی، یوسف فروتن، نورعلی برومند، فرامرز پایور و…

به نمونه های کوتاهی از آثار برگرفته از قطعات بزرگان موسیقی معاصر ایران، تنظیم شده توسط پرویز مشکاتیان توجه کنید:

چهارمضراب ماهور ساخته شده بر اساس قطعه چهارمضرابی از حبیب سماعی

چهارمضراب دلکش ساخته شده بر اساس آثاری از ابوالحسن صبا و درویش خان

چهارمضراب شور ساخته شده بر اساس آثاری از حبیب سماعی و فرامرز پایور

سرانداز ساخته شده برای سنتور بر اساس چهارمضرابی از استاد سعید هرمزی درآواز بیات ترک که با سه تار اجرا شده بود.

نمونه صوتی

چهارمضراب نهفت ساخته شده بر اساس آثاری از استادان ابوالحسن صبا و سعید هرمزی.

جنگ و صلح اثر علی اکبرخان شهنازی در دستگاه سه گاه تنظیم شده برای سنتور – همچنین اجرا با گروه عارف

دخترک ژولیده اثر علی نقی وزیری در دستگاه چهارگاه تنظیم شده برای گروه عارف

بهره مندی از الگوی ساختاری پیش درآمد و ساخت آثار متعدد تحت این عنوان

در بررسی آثار پرویز مشکاتیان به تعداد زیادی اثر تحت عنوان پیش درآمد بر می خوریم که بسیاری از آنها از لحاظ ساختار و ترکیب وزن های متفاوت و جمله بندی های متنوع، در نوع خود کم مانند محسوب می شود. یکی از این قطعات، «در غم» است که پیش درآمدی است در دستگاه سه گاه که در سوگ عبدالله دوامی، ردیف دان و مدرس آواز ساخته و پرداخت شده است. این قطعه دارای وزنی بسیار آرام است و صورت شش ضربی ساده طراحی و ساخته شده است. جملات آن از فضای درآمد سه گاه آغاز شده و به گوشه هایی مانند نغمه، زابل، مخالف، مغلوب و مویه اشاره می شود.

قسمتی از درغم پیش درآمد سه گاه

سروناز، پیش درآمدی است که در آواز بیات ترک ساخته شده و این قطعه نیز به مانند «در غم» در فضایی آرام و موقر طراحی و ساخته شده و وزن آن به مانند «در غم»، شش ضربی ساده است. در این قطعه نیز به گوشه های متعددی از آواز بیات ترک اشاره شده و جملات بر اساس ساختار جملۀ آغازین در گوشه های مختلف آواز بیات ترک بسط و گسترش می یابند.

سروناز (پیش درآمد بیات ترک)

نغمه، پیش درآمدی است در دستگاه شور که کاملا بر اساس دو گوشۀ نغمۀ اول و نغمۀ دوم در دستگاه شور طراحی و ساخته شده است. پایه و جملات آن دارای وزن متفاوت هستند به نحوی که پایه به صورت شش ضربی ساده و جملات با وزن دو ضربی ساده ساخته و طراحی شده اند. این قطعه سرعت بیشتری نسبت به دو قطعۀ پیشین داشته و تند تر اجرا می شود.

نغمه

گلنوش، این قطعه پیش درآمدی است در آواز افشاری به مانند «در غم» و «سروناز»؛ وزن شش ضربی ساده داشته و مثل همان قطعات حالتی آرام و موقر دارد. در این قطعه نیز به گوشه های مختلف آواز افشاری اشاره می شود و بر جملات آن بسط و گسترشی است بر اساس جملۀ آغازین که در درجات و فواصل مختلف با حالات متفاوت اجرا می شوند.