آروین صداقت کیش
راهِ تا اکنون
علیرضا مشایخی، احتمالا پرکارترین آهنگساز ایرانی معاصر، در طول زندگی پربارش کهکشانی از راه‌ها و رویکردها را به جستجوی گمشده‌ای دیریاب پیموده است. و آن گمشده چیزی نیست جز صدای نو یا جهان صوتی نو. سه قطعه‌ی کنسرتو برای ارکستر، سپکتروم و داستان‌ها نموداری از گستره‌ی حقیقتا وسیع تجربه‌های موسیقایی آهنگساز و آن جستجوی پرتلاش در دهه‌های (حدود دو دهه) نخستین فعالیتش به عنوان آهنگساز است.
در کنسرتو برای ارکستر، قدیمی‌ترین قطعه‌ی مجموعه، ابراز ارادت یا بذل توجه آهنگساز جوانِ برآمده از مکتب دوم وین (دانش‌آموخته از هانس یلینکِ شاگرد شوئنبرگ) به دو غول دیگر نیمه‌ی نخست سده‌ی بیستم، بارتوک و استراوینسکی شنیدنی است. رابطه‌ی ریتم و فرم از یک سو (مخصوصا در نیمه‌ی پایانی موومان سوم) و بهره‌گیری از بافت رنگی ارکستر همزمانِ نازک و شفاف نگه‌داشتن خطوط (مخصوصا در موومان اول و نیمه‌ی دوم موومان دوم) از سوی دیگر، درهمان حال که صدا همچنان صدای مشایخی است (بی آن که ادعا کنیم منفرد بودنش از نسبتِ ترکیب می‌آید)، هم رابطه‌اش با آن غول‌ها و هم پایه‌های جذابیت و انفراد این کنسرتو را می‌سازد.
شگفت نیست، نزد اغلب آهنگسازان جوان پس از جنگ جهانی دوم تعیین تکلیف با تجربه‌های سترگ نیمه‌ی نخست سده (اغلب به قصد بیرون آمدن از زیر سایه‌ی آنها) یک چالش جدی و گریزناپذیر تلقی می‌شده و مشایخی نیز به اعتبار قطعه‌اش از آن آزمون به سلامت گذر کرده است. راه منحصر مشایخی پس از این قطعه روشن‌تر است (گرچه جدایش اصلی او با قطعه‌ی الکترونیک شور رخ داده).
دو قطعه‌ی دیگر، گذشته از تمرکزشان بر امکانات صوتی یک مجموعه‌ی خاص از سازها، یا به بیان آکوستیکی تمرکزشان بر بخشی از طیف در دسترس از طریق واسطه‌های اجرای موسیقی، جوانه‌های گرایش‌های آینده‌ی مشایخی (دوره‌ی سوم، پس از بازگشت دوم به ایران تاکنون) به نمایش می‌گذارند. توجه وسواس‌گونه به ترکیبات گوناگون شیوش۱ در دوره‌ای تقریبا نزدیک به ساخته شدن این آثار یک دلمشغولی جهانی موسیقی معاصر بوده است، پس این قطعه‌ها واکنش یک آهنگساز مولف است به روح زمانش. این به جای خود اما آنچه در این قطعات از آن هم مهم‌تر می‌نماید پررنگ شدن رابطه‌ی موسیقی مشایخی است با فرم آواز که در مراحل نخستین از طریق نقش‌مایه‌ها در جایگاه ماده‌ی اولیه پدیدار می‌شود (سولوی آغاز سپکتروم روشن‌ترین مثال است) و سپس اندکی در گسترش (نمونه‌ی بارزش اِلِژی شرقی).
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
آلبوم «اسپکتروم» شامل آثاری از علیرضا مشایخی برای ارکستر است. قطعات در کشور اکراین و توسط ارکستر سمفونیک ملی اوکراین اجرا و ضبط شده‌اند. رهبری ارکستر نیز بر عهده «ولادیمیر سیرنکو» بوده است. انتشارات ماهور در سال ۱۳۹۵ این اثر را روانه بازار کرده است.
۱ نظر