گفتگوی هارمونیک
روایت است که مختاری قطعات بسیاری در طول مدت زندانی بودنش ساخت! پس از آزادی او اداره هنرهای زیبا تصمیم گرفت مدرسه شبانهای برای تدریس موسیقی به وجود آورد و رکن الدین مختاری را به ریاست آن مدرسه برگزید. وی هرچند که دیگر به مقام ریاست شهربانی بازنگشت، اما همچنان در دربار راه داشت و کار موسیقی را نیز تا آخر عمر رها نکرد.
مختاری در سال ۱۳۳۵ به عنوان یکی از اعضای هیئت مدیره «انجمن اشاعه و اعلا موسیقی» انتخاب شد و تقریبا در همان موقع «عبد اللّه دوامی» به دعوت او به مدرسه هنرهای زیبا راه یافت. مختاری رغبت زیادی به حفظ گنجینههای موسیقی نشان داد و در این مورد عبد اللّه خان دوامی میگوید: «رکن الدین خان از طرف هنرهای زیبا پیش من آمد و خواست که من به همراهی ساز ایشان ردیفهایم را ضبط نمایم، من قبول کرده و به آقای مختاری گفتم: اگر میخواهید ردیفهای من مطابق میل و کاملا درست ضبط گردد، لازم است شما با من ردیفها را تمرین نمایید تا ساز شما بتواند با ردیفهای من همنوا شده و اهمیت خود را از دست ندهد. این موضوع باعث شده که کار ضبط عملی نگردد.»
بعد از مرگ مختاری، آثار او اینجا و آنجا به اجرا درمیآمد و حتی گاهی هم به صورت نوار در اختیار علاقمندان قرار میگرفت. از جمله، نواری است به نام «آوازهای دیروز» که در سال ۱۳۵۶ توسط «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» منتشر شد.
این نوار شامل آثاری بود، از رکن الدین مختاری، علینقی وزیری، ابو الحسن صبا و روح اللّه خالقی. استاد پایور سالها پیش، ساختههای او را نت نویسی کرد و اخیرا «ارشد طهماسبی» به جمعآوری آثارش پرداخته است. هرچند که سالها از خاموشی مختاری میگذرد، اما هنوز هم آثار او در کلاسهای موسیقی تدریس میشود. ما در این مختصر قصد تحلیل زندگی او را نداریم. بزرگ علوی در مورد اشخاص شبیه مختاری میگوید: «به عقیدهء من این اشخاص تقصیری ندارند و اگر گناهی متوجه آنها میشد، ناچیز است. اینها محصول اوضاع و احوالی هستند که مجموعا “دورهء سیاه” نامیده میشود.»
در پایان کلام با توجه به اینکه مختاری را به عنوان هنرمند میشناسیم، میگوییم: بزرگترین وظیفهء هنرمند این است که در هیچ دوره و در هیچ شرایطی محصول اوضاع و احوال استبداد زمانه نباشد و این تنها ضامن حفظ شخصیت اوست. مختاری هرچند که در عرصهء هنر مرد بزرگی است، اما به واسطهء نداشتن جهانبینی، در گردابی هولناک گرفتار میشود و حوادث روزگار او را در جایگاهی قرار میدهند که نه برای هنر بلکه برای تاریخ هنر شرمآور است.
مختاری شاید آئینهء تمام نمای همهء آنهایی باشد که به مقولهء «هنر برای هنر» اعتقاد دارند و متأسفانه تعداد این افراد حتی هنوز هم در جامعه ما کم نیست.
منابع تحقیق
۱- “پنجاه و سه نفر” نوشته بزرگ علوی
۲- موسیقی آوازی ایران نوشته محمد رضا لطفی
۳- چهرههای موسیقی
۴- تاریخ تحول ضبط موسیقی در ایران نوشته دکتر ساسان سپنتا
۵- دیوان امیر جاهد
۶- شناسایی موسیقی ایران نوشته عزیز شعبانی
۷- پژوهشی کوتاه دربارهء استادان موسیقی ایران و الحان موسیقی در ایران نوشته داریوش صفوت
۸- “گذشته چراغ راه آینده است” نوشته جامی
۹-امیر شوکت الملک علم نوشته محمد علی منصف
۱۰- مجله عماد
۱۱- مصاحبه نویسنده با استاد علی اصغر بهاری
۱ نظر