زوج موتر – پروین

آن سوفی موتر در ایالت تاریخی بادن در جنوب غربی آلمان متولد شد(۱). روز بیست ونهم ژوئن ۱۹۶۳ بود. در پنج سالگی نواختن پیانو را آغاز کرد، ولی خیلی زود به ویولن تغییر ساز داد.

بعد از این که چندین جایزه دریافت کرد در مسابقه‌های نوازندگی، یکسره درس و مدرسه را کنار گذاشت تا همه وجودش را وقف هنر کند. سیزده ساله که بود، رهبر نامدار هربرت فون کارایان از او دعوت کرد تا با فیلارمونیک برلن بنوازد، هم او بود که همواره آن سوفی را کودک نابغه می‌خواند. در چهارده سالگی هم در فستیوال سالزبورگ هنرنمایی کرد، با ارکستر مجلسی انگلیس به رهبری دانیل بارن‌بویم. این بارن‌بویم همان است که خود عقد هنری دیگری بسته‌بود با ژاکلین دوپره، ویولنسل‌نواز محبوبی که خیلی زود ترک دنیا کرد.

در پانزده سالگی بود که همای سعادت بر سرآن سوفی نشست، آنگاه که به اولین کار ضبط خود توفیق یافت، و کنسرتوهای سوم و پنجم موتزارت را با فیلارمونیک برلن به رهبری کارایان ضبط کرد. و البته همزمان عنوان هنرمند سال را کسب کرد. موتر در سال ۱۹۸۰ تسخیر امریکا را هم آغاز کرد، با فیلارمونیک نیویورک به رهبری زوبین میتا، همان پارسی تبار پرآوازه سکوی رهبری که گاه مهتا تصور و تلفظ می‌شود.

در بیست ودو سالگی بود که در لندن عنوان عضو افتخاری آکادمی سلطنتی موسیقی دریافت کرد و بلافاصله سرپرستی دانشکده بین‌المللی نوازندگی ویولن این آکادمی را به دست آورد. سه سال بعد در توری در کانادا و ایالات متحد، نخستین بار در تالار کارنگی نوازندگی کرد. در سال ۱۹۹۸ مجموعه کامل سوناتهای ویولن بتهوون را بر روی سی‌دی و هم دی‌وی‌دی ضبط و منتشر کرد. تصاویر این ضبط در تلویزیونهای اکثر کشورها پخش شد.

رپرتوار موتر گستره‌ای وسیع از آثار موسیقی کلاسیک را در بر می‌گیرد، اما شهرت او بیشتر به سبب اجرای موسیقی مدرن است. بسیاری از آثار معاصران، اختصاصا برای او تصنیف شده یا دست کم به او اهدا شده‌اند، معروف‌ترین آنها، کنسرتو ویولن دوم کریستف پندرسکی و کنسرتو ویولن “آن سوفی” از آندره پروین.

کریستف پندرسکی، کنسرتو ویولن نمره ۲ “متامورفوزن”

ویولن آن سوفی موتر

ارکستر سنفونیک لندن

رهبر کریستف پندرسکی

موتر در سال ۱۹۸۹ ازدواج کرد. همسرش دیتلیف ووندرلیخ شش سال بعد درگذشت و آن سوفی را با دو فرزند، آرابلا و ریچارد تنها گذاشت. هفت سال بعد، آن سوفی با آندره پروین عقد زناشویی و هم هنری بست، و با او و فرزندانش ساکن مونیخ شد. آن سوفی موتر دو ویولن استرادیواریوس در اختیار دارد، امیلیانی از ۱۷۰۳ و لرد دان راون که از ۱۷۱۰ باقی مانده است.

اما بشنوید از آندره پروین (به کسر اول و دوم)، پیانیست و رهبر ارکستر و مصنف موسیقی، که به ظن غالب در ششم آوریل ۱۹۲۹ در برلن دیده بر جهان گشود. خود پروین از این تاریخ مطمئن نیست، چرا که اسناد زایچه‌اش در هجرت به ایالات متحد مفقود شد. حتی نام او در لحظه تولد آندریاس پریوین بود که بعد تغییر یافت. نه سال داشت که همراه با خانواده کلیمی خود، با مهاجرت به ایالات متحد، جان از نازیهای آلمان به‌در برد، و پنج سال بعد رسما همشهری امریکایی شد، و ساکن لوس آنجلس. در همین شهر بود که به تصنیف موسیقی فیلم پرداخت و بعدها سه اسکار به دست آورد برای فیلمهای جی‌جی که در ۱۹۵۸ هشت اسکار دیگر هم برد، پورگی و بس در ۱۹۵۹، و بانوی زیبای من(۲) که در سال ۱۹۶۴ هفت اسکار دیگر را هم ربود.

آندره پروین، موسیقی فیلم “بانوی زیبای من”

بشنوید: والس مهمانی سفارتخانه

پروین در ۱۹۶۷ به رهبری ارکستر سنفونیک هیوستن دست یافت، و سال بعد رهبری ارکستر سنفونیک لندن را هم به پرتفوی(۴) خود افزود. اما در سالهای بعد اکثر ارکسترهای بزرگ را هدایت کرد، از جمله رویال فیلارمونیک، ارکستر سنفونیک پیتسبورگ، و فیلارمونیک لوس‌آنجلس. همزمان اما، از تصنیف غافل نشد، وابتدا به آهنگسازی برای فیلمها ادامه داد، ولی بعد به موسیقی کلاسیک غیر صحنه‌ای پرداخت. و البته به عنوان تکنواز پیانو هم صفحه‌هایی ضبط کرد.

آندره پروین شهرتش را در انگلستان بیشتر وامدار شوی تلویزیونی مورکامب و وایز است، که در آن با اسم آقای اندرو پریویو ایفای نقش داشت، و کنسرتو پیانوی ادوارد گریگ را به صورتی کمیک با تکنوازی سخره‌آمیز مورکامب رهبری کرد. این شوی تلویزیونی از پرطرفدارترین برنامه‌های طنز انگلستان بود که تا بازنشستگی و فوت مورکامب در ۱۹۸۴ چهار دهه دوام آورد.

پروین پنج بار ازدواج کرده‌است. اولین همسرش دوری پروین بود، شاعر، ترانه‌سرا، و خواننده امریکایی، که کارهای مشترکش با آندره چندین بار نامزد اسکار شد. ازدواج بعدی با میافارو بازیگر سینما، مانند ازدواج اول قدری از شهرت و مجبوبیت زوجه را به زوج انتقال داد. پروین در این دوره صفحه‌ای از پیتر و گرگ پروکوفیف ضبط کرد که در آن میا فارو گویندگی و روایت داستان را بر عهده گرفت. دو ازدواج بعدی با بتی بنت و هدر اسندان از اهمیت هنری برخوردار نبود. اما آخرین همسرش آن سوفی موتر است، ویولن‌نواز آلمانی، که کنسرتویی هم برای او تصنیف کرده و نام او را بر آن نهاده‌است.

آندره پروین، کنسرتو ویولن “آن سوفی”

ویولن آن سوفی موتر

ارکستر سنفونیک بوستن

رهبر آندره پروین

(۱) فارسی زبانان، اسم مرکز این ایالت را بیشتر شنیده‌اند و می‌شناسند، اشتوتگارت.

(۲) در فرصتی دیگر باید به دوبله در ایران هم پرداخت، که در جهان رتبه اول را داشت، و به خصوص شاهکارهای موزیکال سینما از قبیل آوای موسیقی (اشکها و لبخندها) و بانوی زیبای من و ویولن‌زن روی بام را شاهکارتر می‌کرد، به تعبیری.

(۳) این ترانه، بر اساس دوبله فارسی فیلم، معروف شد به “اگه یه جو شانس داشتیم” و مدتها بر سر زبانها بود و زمزمه می‌شد.

(۴) در فرانسه، وزیران کیفهای بزرگ چرمی دست می‌گرفتند که پرتفوی گفته می‌شد. لذا داشتن پرتفوی به استعاره دلالت داشت به وزیر بودن، مثلا می‌گفتند فلان در انتظار پرتفوی است، یعنی منتظر است وزیر شود. بعدها به طور مجازی به معنی پرونده و سوابق حرفه‌ای هم معمول شد.