کیوان پهلوان
شاید با کمی خوشبینی می‌توان گفت دوران نگاه درجه دو به زنان در ارکستر در بیشتر نقاط جهان به پایان رسیده است و تنها نیاز به طی یک دوره زمانی جهت جبران وضعیت نابرابر گذشته باقی است. دیگر دختران نوجوان به دلیل نداشتن آینده‌ی حرفه‌ای از انتخاب سازهایی که قبلاً مردانه شمرده می‌شدند نهی نمی‌شوند و رفته‌رفته با بازنشسته شدن نوازندگان قدیمی دختران هم شانس خود را برای درخواست کرسی های نوازندگی در ارکسترهای بزرگ، امتحان می‌کنند.
آهنگسازان زن کجا بودند؟
لیست، واگنر، شومان، شوبرت، بتهوون، برامس، بروکنر؛ زن‌ها کجا بودند!؟
قاعدتاً وضعیت باید در آهنگسازی متفاوت می‌بود؛ آهنگساز مواجهه رودررو با دیگران در ارکستر ندارد تا به بهانه خصوصیات بدنی‌اش او را از میدان به در کنند. همچنین به صورت معمول آهنگسازها، چه زن و چه مرد به استخدام جایی درنمی‌آیند. آهنگساز تمام هنر و دانش و مهارت‌های موسیقی و شناخت و مطالعه‌اش از سازها را در نهایت با قلم روی کاغذ پارتیتور پیاده می‌کند و برای اجرا به دست ارکستر می‌رساند. چقدر جنسیت در این میان نقش تعیین‌کننده‌ای داشته است؟
آیا تا امروز برای ارکستر و در قدم بعدی مخاطبان اثر آهنگسازی شده، جنسیت آهنگساز مهم بوده است؟ جواب این است که در طول تاریخ زنان به انحای گوناگون از آهنگسازی منع شده‌اند و در صورت فعالیت آثار آهنگسازی‌شان جدی گرفته نمی‌شد.
آهنگسازی برای سالیان طولانی حرفه‌ای کاملاً مردانه تلقی می‌شده است و حتی زنان بااستعداد و کوشایی که مصرانه آهنگسازی کرده‌اند هم در زیر سایه مردان کارهایشان یا بسیار کمرنگ دیده شده است یا سرانجام از میدان به‌در شده‌اند و آهنگسازی را کنار گذاشته‌اند.
پشیمانی کلارا شومان
کلارا شومان یکی از شهیرترین این آهنگسازان است که پیش از ازدواج با روبرت شومان، آهنگساز بزرگ دوره رومانتیک موسیقی می‌دانست و پیانو می‌‌نواخت. بعدها کلارا هم شروع به آهنگسازی کرد و آثار او البته خوشبختانه باقی ماند و امروز نیز اجرا می‌شود اما او همواره زیر فشار بود که زن معمول زندگی خانوادگی باشد و همین طور آثار آهنگسازی‌اش آن چنان که باید جدی گرفته نمی‌شد.
فشارهایی که بر روی او بود به حدی جانفرسا بودند که یک بار در سالن پس از اتمام یکی از کنسرت‌هایش خطاب به حاضرین گفت: «اشتباه می‌کردم. خیال می‌کردم زن بااستعدادی هستم و توانایی آهنگسازی دارم اما اشتباه بود. هیچ زنی نمی‌تواند. هیچ زنی تا امروز نتوانسته است در آهنگسازی موفق بشود و چه انتظار بیهوده‌ای داشتم که بتوانم من آن زن موفق آهنگساز بوده باشم.»
امروز هنوز در اغلب مراکز آموزشی جهان تعداد دانشجویان زن رشته آهنگسازی بسیار کم‌تر از مردان است. آثار آهنگسازی زنان البته مانند گذشته کنار گذاشته نمی‌شوند و در اندازه آثار همتایان مردشان جدی گرفته می‌شوند؛ اما اثر سالیان طولانی عقب نگاه داشتن زن‌ها کماکان باقی است و شاید زن‌های زیادی هنوز جسارت ورود به این حیطه را هنوز ندارند و در ناخودآگاهشان هراس از کلیشه‌های قدیم باقی است.
در این زمان آهنگسازان زن بسیاری پا به عرصه گذاشته‌اند و هرچند از نظر تعداد هنوز در رقابت با همتایان مردشان گروه بسیار کوچک‌تری هستند؛ اما قابل پیش‌بینی است که زنان هرچند به آرامی اما سال به سال بیشتر از گذشته به آهنگسازی بپردازند و آهنگسازی دیگر یک قلمروی کاملاً مردانه نباشد.
۱ نظر