گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

تاریکخانه موسیقی ایران (۱)

محمدرضا لطفی (۱۳۲۵ – ۱۳۹۳)

درباره مصاحبه با محمدرضا لطفی پیرامون علی نقی وزیری

مقدمه

نوشته ای که پیش رو دارید، نقدی است بر یکی از مصاحبه های مشهور زنده یاد محمدرضا لطفی در مورد آثار و فعالیت های زنده یاد علینقی وزیری. قرار بود این نوشته را ابتدا به رویت این استاد فقید برسانم و بعد از شنیدن نظرات ایشان، آن را منتشر کنم که متاسفانه مصادف شد با بیماری و فوت ایشان. پس از این اتفاق، این نوشته سالها منتشر نشد تا اینکه متوجه شدم این مصاحبه همچنان مورد استناد بعضی از علاقمندان موسیقی کلاسیک ایران قرار می گیرد، در نتیجه برآن شدم تا این نقد را به انتشار برسانم. تیتر این یادداشت را زنده یاد محسن قانع بصیری فیلسوف و نظریه پرداز نامی برای این مقاله انتخاب کرده است. یاد این سه استاد بزرگ فرهنگ و موسیقی ایرانی گرامی باد.

***

پس از بازگشت محمدرضا لطفی، نواساز و نوازنده تار و سه تار، مصاحبه ها و نوشته هایی از وی در مطبوعات و نشریات مختلف به چاپ رسیده که بیشتر به دلیل سستی در محتوا، کمتر مورد توجه اهالی موسیقی قرار گرفته است و و اغلب کسانی در پاسخ به آنها دست به قلم شده‌اند که لطفی ادعایی دربارۀ ایشان مطرح کرده است؛ نمونه این نوشته ها مجموعه نقدهایی است که در روزنامه همشهری چاپ شد، مخصوصا پاسخ های کیهان کلهر، سعید فرجپوری و این اواخر محمد موسوی به ادعاهای محمدرضا لطفی.

در مهر ماه سال ۱۳۹۲، سایت «تاریخ ایرانی» به نشر مطالبی درباره علینقی وزیری هنرمند تاثیر گذار موسیقی ایران پرداخت (۱) در این مجموعه، مصاحبه ای با محمدرضا لطفی که از مهمترین منتقدان وزیری بوده هم، به انتشار رسیده است.

چنانکه پیشتر گفته شد، در این سالها پاسخ گفته های عجیب لطفی بیشتر سکوت بوده است و منتقدانش گمان کرده اند این، پاسخ خوبی به نوشته های اوست؛ روشی که سابقه زیادی در نقد موسیقی ما، بخصوص در مواجهه دو گروه هنرستانی ها با طیف سنت گرای مرکز حفظ و اشاعه در حدود نیم قرن گذشته دارد.

طبیعی است هر نوشته که مخصوصا به قصد جنجال آفرینی انتشار یافته باشد، نیازی به نقد شدن ندارند (کما اینکه انتشار مصاحبه مشهور محمدرضا لطفی با مهدی کلهر در روز کیهان فرهنگی ۱۳۸۶ هیچ واکنش مطبوعاتی ِجدی‌ای را برنینگیخت) ولی گاهی تأثیر مسائلی که در بعضی از نوشته ها مطرح می شود، می تواند تا سالها منجر به حرکت در کج راهه شود؛ پرداختن نگارنده به این مصاحبه نیز از همین روست.

***

گفتگوی محمدرضا لطفی با سایت تاریخ ایرانی به طور کلی از چند زاویه قابل نقد است:

۱- تحریف تاریخ و مغلطه های تکراری

۲- کم اطلاعی از مبانی علمی موسیقی

۳- درک ناصحیح از مباحث جهان شمول علمی

تحریف تاریخ و مغلطه های تکراری

در قسمت هایی از این مصاحبه، همانند بسیاری از گفت و گوهایی که با محمدرضا لطفی انجام شده، شاهد اتفاق تاسف باری هستیم که آن تحریف تاریخ است. لطفی می گوید: «وزیری را هم می‌فرستند به یک کنسرواتوار دیگر به نام کنسرواتوار موسیقی ملی، ولی در آنجا چه درس‌هایی تدریس می‌شد؟‌‌ همان ساز‌های غربی. در آن هنرستانی که من هم حضور داشتم در واقع سازهای ایرانی صاحب ارزش نبودند.»

اول- مدرسه ای به نام کنسرواتوار موسیقی ملی در تاریخ موسیقی ایران سابقه ندارد، اگر منظور هنرستان موسیقی ملی است که مدیر آن وزیری نبوده و مدیریت آنرا روح الله خالقی بر عهده داشته است.

دوم- در این هنرستان (هنرستان موسیقی ملی) سازهای ایرانی تدریس می شده، هرچند به دلیل اشکالات مختلفی که در سازهای ایرانی وجود داشته (مانند ضعیف بودن صدای بعضی از این سازها یا اشکالاتی که در ساخت سازها در آن مقطع وجود داشته) بعضی از آنها، پیش از انقلاب، در هیچ دوره ای وارد سیستم آموزشی رسمی هنرستان موسیقی ملی نمی شود. (هر چند هنرجویان می توانستند در هنرستان ملی به عنوان ساز دوم همان سازها را هم تعلیم ببینند.)

سوم- ایشان در هنرستان موسیقی ملی شبانه تعلیم دیده اند که اصولا یک آموزشگاه آزاد موسیقی بوده است، نه یک هنرستان با برنامه منظم آموزشی آکادمیک.

پی نوشت

۱- محمد‌رضا لطفی در گفت‌وگو با تاریخ ایرانی: وزیری از سکانداران سزارین فرهنگی ایران بود، یکشنبه ۲۸ مهر ۱۳۹۲

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

دیدگاه ها ۴

  • شاید اگر با دقت بیشتری مصاحبه استاد لطفی را مطالعه کنیم متوجه میشیم نقد اصلی ایشان به جناب وزیری نیست، بلکه به یک سیستم فکری نقد دارند که در آن زمان غالب بوده.

    نقدهای که در این چند سطر در اینجا چاپ شده را وارد نمیبینم، بنظرم کمی به شوخی نزدیک هستن بیشتر. فکر نمیکنم بشود درباره آقای لطفی گفت که ایشان از مبانی علمی موسیقی کم اطلاع بودند یا از تاریخ موسیقی ایران اطلاعات درستی نداشتند!

    • خیر دوست گرامی، دقیقا ایشان در مورد آقای وزیری صحبت می کنند و فعالیت های او را نقد می کنند و موضوع نقد آن دوره نیست. در اینجا لازم نیست حتی توصیه کنم مصاحبه را با دقت بخوانید! موضوع این مصاحبه کاملا مشخص است.

  • با سلام مطلب جالبی هست و البته لازم! محمد موسوی نوازنده نی یا نشر ماهور؟ میشه لینکی یا آدرسی در مورد صحبت های موسوی اینجا درج کنید؟یا تیتر مصاحبه اش رو؟

بیشتر بحث شده است