کامیار صلواتی
در این میان، با راه‌اندازیِ برنامه‌ی گلها از سوی داوود پیرنیا، برنامه‌ی گلها هم به فهرست بلندبالای موضوعاتی اضافه شد که در «موزیک ایران» بدان‌ها پرداخته می‌شد. گلها، از نظر انسجام و نظمِ سازمانی و هنری، ساختارمندی و تمرکز بر ارائه‌ی موسیقی هنری، شاید مهم‌ترین برنامه‌ی رسانه‌ایِ تاریخ موسیقی ایران باشد. جمعی از بزرگ‌ترین نوازندگان، آهنگسازان، خوانندگان و ترانه‌سرایانِ زمان در این برنامه جمع شده بودند و به صورت متمرکز به اجرای موسیقی کلاسیک ایرانی می‌پرداختند.
هدفِ نوشتارِ پیشِ رو بررسیِ تشریحیِ نقدهای موجود در مجله‌ی «موزیک ایران» درباره‌ی برنامه‌های گلها و ویژگی‌های آنهاست. درصورت دست یافتن به این هدف، جایگاه برنامه‌های گلها در دوره‌ی مورد بحث در ذهن متخصصان، موسیقیدانانِ موسیقیِ هنری و موسیقی‌شناسان یا دست‌کم، بخشی از آنها که در «موزیک ایران» قلم زده‌اند، آشکار می‌شود.
علاوه بر این، در این نوشتار تلاش خواهد شد که برخی از زمینه‌های سیاسیِ اثرگذار در شکل‌گیریِ این نقدها نشان داده شوند تا از این طریق، ریشه‌ی برخی از نقدهای ظاهراً موسیقاییِ دهه‌های بعد آشکار شوند، زیرا ــ چنانکه موسویاقدم می‌نویسد ــ در جریان تاریخ‌نویسیِ هنرِ ایران، ارتباط میان ایدئولوژی‌های سیاسی و اجتماعی و جریان‌های هنری چندان موضوع بحث نبوده‌اند و شناختِ جریان‌های نظریِ فکریِ رایج در هنرِ دوران پهلوی، بدون رجوع به زمینه‌های تاریخیِ ظهور و رشد آنها ممکن نخواهد بود (مهاجر ۱۳۹۶: ۶۲-۶۳).
در حوزه‌ی موضوعیِ پژوهشِ حاضر، کتابِ «رادیو و موسیقی» (کوثری و کوثری ۱۳۹۱) و «تا بردمیدن گلها: مطالعه‌ی جامعه‌شناختیِ موسیقی در ایران، از سپیده‌دمِ تجدد تا ۱۳۳۴» (فیاض ۱۳۹۴) به نسبتِ میان موسیقی و رادیو در دوره‌ی پهلوی پرداخته‌اند. در هردوی این کتاب‌ها، موسیقیِ رادیو از دریچه‌ی ارتباط با جامعه بررسی شده است. «رادیو و موسیقی» شرح تغییرات موسیقیِ رادیو در دورههای تاریخیِ مختلف، از ۱۳۱۹ تا ۱۳۵۷، است و در نهایت به بحث درباره‌ی کارکردهای موسیقی در رادیو و مبحثِ پیچیده‌ی «حافظه‌ی جمعی» و موسیقی و رادیو می‌پردازد (کوثری و کوثری ۱۳۹۱). اثر فیاض نیز به بررسیِ رابطه‌ی سه‌گانه‌ی جامعه (مخاطبان)، موسیقی (هنرمندان) و رسانه (حکومت) پرداخته برهم‌کنشِ این سه حوزه را در طول سال‌های آغازبهکارِ رادیو (۱۳۱۹) تا سال تولید و آغازبه کارِ برنامه‌ی گلهای رنگارنگ بررسی می‌کند (فیاض ۱۳۹۴).
علاوه بر این دو، مقالهی «حفظ برنامه‌های رادیوییِ ایرانیِ گلها و میراث کلاسیک ادبی و موسیقایی فارسی»، بهقلمِ جِین لوییزُن، به بررسیِ موسیقی رادیو و همچنین برنامه‌ی گلها و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی آن در ایران پرداخته است (Lewisohn 2015: 587-617). همچنین او، در مقالهی «گلهای آواز و موسیقی ایرانی: داود پیرنیا و آغاز برنامه‌ی گلها» (لوینسن ۱۳۸۸: ۱۰۹-۱۲۴)، بر روی نقشِ پیرنیا در شکل‌گیری برنامه‌ی گلها تمرکز کرده است. نوشتارِ پیشِ رو بر مبنای اسنادِ دست‌اولِ تاریخی است و اسنادِ موردنیازِ آن با استفاده از میکروفیلم‌های موجود از نشریه‌ی «موزیک ایران» در کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه تهران تأمین شده‌اند.
۱ نظر