تمبک چه می نوازد؟ (۱)

از ریتم تا رنگاریتم (Colorhythm)
تمبک از نظر صدادهی و هم از نظر اجرایی ساز پیچیده ای است. سازی مانند تمبک با انواع تکنیک های انگشت گذاری که هر روزه هم بر تعداد این تکنیک ها افزوده می گردد:

• گستره وسیعی از تغییرات رنگ صوتی در محدوده یک کوک را نشان می دهد.
• نوازنده این قابلیت را دارد که با تکنیکهای خاص اجرایی (تغییر فشار پوست و بعضی از تکنیکهای گرفته)، ارتفاع صدا و کوک را تغییر داده و بیان ملودیک محدودی را ایجاد نماید.

در بالا به رنگ صوت اشاره شد. رنگ صوت (“Tone Color” یا “Sound Color”) چیست؟

لغت «رنگ» (Color)، از حیطه دیداری به حیطه شنوایی راه یافته است. فرانسوی زبان ها برای این لغت از کلمه تمبر (Timbre) و آلمانی ها از عبارت “Klangfarbe” استفاده می کنند. رنگ یا طنین مشخصه ای از صدا است که معرف نوع ساز می باشد. در تمبک، رنگ صدا، می تواند علاوه بر تعیین جنسیت ساز معرف نوع تکنیک اجرایی نیز باشد.

تقریبا اکثر صداهایی که می شنویم مرکب اند و تحلیل اصوات مرکب منوط به تجزیه صدا و بررسی “طیف صوتی” صدا می باشد. واژه طیف از مبحث فیزیک نور قرض گرفته شده است. صوت مانند نور قابل تجزیه به اجزاء فرعی خود است و این تجزیه نتیجه اش طیف صوتی است. در طیف صوتی فرکانس هارمونیک ها یا به عبارت بهتر مودهای ارتعاشی و دامنه و شدت آنها و زمان میرایی آنها مشخص شده است. تصویر زیر مربوط به طیف سه بعدی یک صدا است:

دراین طیف مشاهده می شود که همه هارمونیکها به یک شکل در ساختار صدا نقش ندارند و میزان انرژی آنها در گذر زمان تغییر می کند.

این اختلاف و تغییرات باعث تنوع در طنین، رنگ و جنس صدای سازها و همچنین اختلاف رنگ صدای تکنیکهای اجرایی یک ساز می شود. پس رنگ، طنین یا جنس صدا مولفه ای از صداست که تابع ساختار طیف آن می باشد. با هرگونه تغییر در ساختار طیف، رنگ صدا نیز تغییر می کند.

قبلا از تنوع تکنیکی تمبک سخن به میان آمد. نوازنده ساز با کاربرد تکنیکهای انگشت گذاری با شیوه های ضربه ای، مالشی و…، از اجزاء مختلف انگشتان دست مانند ناخن، مفصل وبندهای مختلف انگشتان در تولید صدا در نواحی مختلف پوست استفاده می کند. این تنوع باعث تغییر در رنگ صدا می شود.

اگر بخواهیم به طورکلی صحبت کنیم، می توان به مطالب زیر اشاره کرد:

– هرچه بخش مجری تکنیک سخت تر باشد رنگ صدای حاصله به دلیل حضور پر انرژی تر اصوات فرعی با فرکانس بالا در صدای ضربه و در کل صدای تکنیک، زیرتر است . این پدیده را می توان در مقایسه صدای تکنیکهای ناخنی در یک منطقه خاص با صدای سایر تکنیکها در همان منطقه مشاهده نمود.البته تفکیک صوتی مناطق را نباید با صدای ضربه ناشی ازجنس بخش مجری اشتباه گرفت. صدای ضربه به عنوان بخش آغازین صدا شامل اصوات فرعی قوی با طول زمانی ارتعاشی بسیار کوتاه می باشد.