معرفی سه مجلد مجمع‌الادوار (۲)

آنچه دربارۀ نحوۀ بازنویسی خود از مجمع‌الادوار می‌توانم بیفزایم اینکه:

• سعی کردم کتاب هیئت پیشین خود را حفظ کند. ازاین‌رو، از قلم نسخ قرآنی مجموعۀ قلم برتر استفاده کردم که به دستخط مندرج در نسخۀ چاپ سنگی نزدیک باشد.
• به دلیل فوق، پیوستگی و جدانویسی کلمات را مطابق با نسخۀ چاپ سنگی رعایت کردم و آن‌را به رسم‌الخط جاری (مصوّبۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی) برنگرداندم. هدایت، به رویۀ قدیم، بیشتر به پیوسته‌نویسی واژگان مرکّب پرداخته است ولی در‌عین‌حال گاه واژگانی را جدا نوشته است، مانند «این‌که» (اینکه)؛ گاه واژه‌ای را پیوسته و گاه جدا نوشته است (مثلاً در فروداشت «می‌دانند» را جدا و «میدهند» را سرهم نوشته است یا «مهدیخان/مهدی‌خان»، «مهدیقلی/مهدی‌قلی»، «سگاه/سه‌گاه»، «پنجگاه/پنج‌گاه»، «راست‌پنجگاه/ راست‌پنج‌گاه»، «اپیکونیوم/اپی‌کونیوم»، «خوارزمشاهی/خوارزم‌شاهی»، «گلریز/گل‌ریز»). در بازنویسیْ رویّۀ او حفظ شده است.
• رسم‌الخط هدایت حفظ شده است جز آنکه هدایت «ۀ» را به روش قدیم به قصد «ای» نیز به‌کار برده (مانند «عبدالقادر مراغۀ»). در این موارد، «ۀ» را به «ای» برگرداندم تا با های ناملفوظ که در ترکیبات اضافی و وصفی با «ی» خوانده می‌شود اشتباه نشود. (در مواردی که هدایت «ۀ» را در ترکیبات اضافی و وصفی جا انداخته بود یای کوچک را در بازنویسی افزودم.)
• تمامی اعراب واژگان (کسره و فتحه و ضمّه، الف‌های مقصوره یا کوتاه، تشدید‌ها) مطابق با نوشتار هدایت بازنویسی شدند. هدایت برای تمام واژگان تشدیددار علامت تشدید را نوشته و امروزه نیز این روش طرفدارانی دارد، چرا که تشدید را نیز جزو الفبا دانسته درج آن‌را برای درست‌ و روان‌خوانی خط فارسی لازم می‌دانند و در‌عین‌حال برخی درج آن‌را فقط برای مواردی که ممکن است واژه به طرز دیگر خوانده شود ضرور می‌دانند (مانند «سنّت» که «سِنت» خوانده نشود). در بازنویسی حاضر با وفاداری به رسم‌الخط هدایت همۀ تشدیدهایی که او نگاشته است درج شده‌اند.
• در نگارش هدایت برخی واژگان گویا عامداً به‌طرز دیگر نوشته شده‌اند، مانندِ «گزاردن» به‌معنای قراردادن که کراراً آن‌را به‌کار برده و از آنجا که «گزاردن» به‌معنای «به‌جای‌آوردن» است و نه «قراردادن»، در این بازنویسی نیز به‌‌صورت معمول نگاشته شده است. از این قسم است نگارش «عدد شست» (شصت) و «سینزده» (سیزده) و «مقلوب سه‌گاه» (مغلوب سه‌گاه). در تحریر او گاه واژگانی با املای اشتباه نیز دیده می‌شوند، مانندِ «طلامیذ» (تلامیذ: دانش‌آموزان)، «خواننده‌گی» (خوانندگی)؛ «نُط» (نوت [نت])، «اصتحاب» (اصطحاب)، «صابطه» (ضابطه) و «تنفید» (تنقید). برخی واژگان نیز با دو املا آمده‌اند: «فیثاغورث/فیثاغورس»، «تخت طاقدیس/تخت تاقدیس».
• هدایت در نت‌نگاری‌های خود حروف ابجد را بدون نقطه درج کرده است. در بازنویسی حاضر، حروف ابجد با نقطه درج شده‌اند (مثلاً «ج» جایگزین «حـ»، و «ز» جایگزین «ر» شده است).
• هدایت، به عادت قدیم، از علائم نشانه‌گذاری (سجاوندی/نقطه، ویرگول و…) استفاده نکرده و برای نشان‌دادن مکث بین واژگانِ هم‌نقش به‌جای ویرگول بین آنها فاصله گذاشته است. از آنجا که درج علائم نشانه‌گذاری به صحیح‌خواندن متن کمک می‌کند، در بازنویسی فعلی این علائم به متن افزوده شدند و نظر به کثرت استعمال آنها از درج آنها داخل قلاب (به‌عنوان تصرف بازنویس) پرهیز شده است.
• شاید تنها علامت نشانه‌گذاری به‌کاررفته در نسخۀ چاپ سنگی مجمع‌الادوار علامت پرانتز باشد که هدایت فقط به پرانتز باز بسنده کرده و در بازنویسی حاضر به‌صورت پرانتز باز و پرانتز بسته درآمده است.
• مطابق با روش متداول، اگر بازنویس نهایتاً نسبت به قرائت واژه‌ای شک داشته، پس از آن «[؟]» گذاشته و اگر نتوانسه آن‌را بخواند، از «[ناخوانا]» استفاده کرده است. البته این موارد کم‌‌اند و در خواندن و ارائۀ صحیح متن سماجت شده است.