به‌یاد استاد نصرالله ناصح‌پور

نوشته‌ای که پیش رو دارید، یادداشتی است به قلم محسن حجاریان (اتنوموزیکولوژیست) به یاد نصرالله ناصح‌پور خواننده، ردیف‌دان و مدرس آواز موسیقی دستگاهی ایران:
در سال های ۱۳۹۴، دانشگاه هنر از من دعوت کرده بود برای سخن رانی در هفته پژوهش گفتاری داشته باشم. علیرغم ناتوانی جسمی پذیرفتم و زمانی زودتر در دفتر دپارتمان موسیقی در کرج حاضر شدم. لحظاتی نگذشت، آقای استاد ناصح پور آمد؛ من با احترام بلند شدم و او کنار من نشست. مدتی بی گفتگو گذشت. به خودم گفتم لحظه خوبی است تا مراتب تشکر و قدردانیم را از ایشان به خاطر زحمات در تصحیح کتاب ارجمند «دره التاج» ابلاغ کنم.

کتاب دره التاج را چندین بار خوانده ام و بهره ها از آن برده ام. در نوشته هایم یاد کرده ام که بن مایه های تاریخی پیدایش و شکل گیری دستگاه در فصل پایانی این کتاب درخور توجه است. بهر جهت، استاد ناصح پور اظهار خوشنودی داشتند که من بارها این کتاب را خوانده ام و خوشنود از آن که اکنون به پاس زحمات ایشان از وی قدردانی می کنم.

پرداختن به محتوای کتاب از دید تاریخ موسیقی‌شناسی ایران مبحثی است که گفتار آن در این دقیقه کوتاه نمی‌گنجد. آنان که این کتاب را خوانده اند، خواهند دانست که دره التاج یکی از گرانبها ترین کتاب ها در مبانی تاریخ تئوری موسیقی شناسی ایران است. این کتاب پیچیده و مشکل  در دوران ما با زحمات استاد ناصح پور چهره نویی از خود نمایان ساخت و به طور حتم می گویم که هنوز آن چنان که باید، نه به جایگاه پر اهمیت کتاب پرداخته ایم و نه حد و حدود رنج  و حقوق معنوی و دین استاد ناصح پور در تصحیح این کتاب را  ادا کرده ایم.  جا دارد در گفتاری جداگانه به این دو  مهم، که جای آن تا کنون در موسیقی شناسی ایران خالی است، پرداخته شود.

آنروز با سخت جانی نکته هایی پیرامون تاریخ موسیقی گفتم. آقای ناصح پور افتخار حضور داده بودند و در صف اول، نزدیک در خروجی، روی صندلی نشست. من در پایان، دو بار اعلام کردم که قادر نیستم بقیه گفتارم را ادامه دهم. لحظه به لحظه حالم بدتر می شد؛ استاد ناصح پور متوجه حال من شد و او تنها کسی بود که از نزدیک توانست وضع جسمانی مرا تشخیص دهد.

ایشان از دو سه پله بالا آمدند و در جایگاه دست مرا گرفت و به آرامی مرا به اتاق استراحت برد. من آنجا نتوانستم از او تشکر کنم. اکنون روزگار این فرصت را به من داده است تا بعد از سال ها مراتب لطف و انسانیت ایشان را با این کوتاه‌نوشته پاسخ دهم. اگرچه می دانم زبانم و واژگانم کارآرایی پاسخ چنان لطف شریف و انسانی او را ندارد.

دست گیری استاد ناصح پور از من در شرایط ناتوانی، تاثیری همیشگی بر روح و روان من نهاد. وقتی هنر با روح انسانی گره می خورد، هنر به متعالی ترین تصویر در شعر و موسیقی و زندگی آدمیان پرتو افشانی می کند. نمونه آن را من در همیاری استاد ناصح پور از ناتوانی خودم دیدم.

در راه بازگشت به خانه، چهره آرام و مهربان استاد از جلو چشمانم دور نمی شد. آنچه بیشتر از هرچیز تحت تاثیرم قرار داد، فروتنی او بود. راستش را بگویم، تا آن زمان کسی را به این فروتنی و تواضع در هنر ندیده بودم. عقل آدمی پله پله از خودش و از دیگران می آموزد. می خواهم اعتراف کنم که از رفتار معلمان هنر و استادانم آنچه بیش از آموزش علم بر من تاثیر گذاشت، فضل و بزرگمردی و فروتنی آنان بود. به انصاف می گویم، آنچه آن روز از فروتنی  استاد ناصح پور آموختم، درسی سزاوار قدردانی و بزرگ منشی بود. از آن زمان، هرگاه یاد گرامی او در خاطرم می گذرد، همیشه این نیم بیت را با خودم  تکرار می کنم:
«نهد شاخ پر بار سر بر زمین»