گفتگوی هارمونیک
«ردیف مجلسی، اثر ذوق موسی معروفی»، در دو نسخه برای ویولن، و تار و سه‌تار، با ویرایش و بازنویسی شهاب مِنـا توسط نشر خُنیاگر منتشر شد.
در معرفی این اثر می‌خوانیم:
ردیف حاضر که در صفحات دست‌نویس به‌دست‌آمده از آن «ردیف مخصوص آقای معروفی» و «ردیف مخصوص توسط آقای م. معروفی» نامیده شده ردیفی است اثر ذوق و ساختۀ استاد موسی معروفی. معروفی در زندگی‌نامۀ خودنوشت خود در سال ۱۳۳۱ ذکر می‌کند آوازها را به سبک جدید نوشته که فقط آواز دشتی آن‌را آقای مفخم‌پایان به چاپ رسانده بقیه هنوز به چاپ نرسیده است. این مجموعه ردیف مشقی نیست. همان است که در قدیم به آن «ردیف مجلسی» می‌گفتند؛ یعنی کاملاً قابل شنیدن، و دارای ارزش هنری و اجرایی به‌عنوان برنامۀ موسیقی است.
جملات بدیع و غنی آن ساخته‌وپرداختۀ استادی خلاق و صاحب‌ذوق است که به ردیف بیانی خلاقانه و هنری بخشیده و آن‌را متعالی‌تر، متفاوت‌تر و پرجذبه‌تر از ردیف‌های مشقی پیشینیان کرده است. در این ردیفِ مفصّل ترتیب و توالی گوشه‌ها با ردیف‌های میرزاعبدالله و آقاحسینقلی متفاوت است و در آن گوشه‌هایی است که در این دو ردیف به چشم نمی‌خورند و برخلاف این دو توأم با ابیات برگزیدۀ ادب درخشان پارسی، سرودۀ شعرای قدیم و جدید است و حضور شعر در آن به قدر یک ردیف آواز پُررنگ است.
این گنجینۀ هنری ارزشمند به «لطف مفخم» (لطف‌الله مفخم‌پایان) به دست ما رسیده است. مفخم این ردیف را در سال ۱۳۱۸ از نسخۀ اصل آن که برای چپ‌کوک تار تنظیم شده بوده، یک پرده بالاتر برای چپ‌کوک ویُلُن رونویسی و آرشه‌گذاری کرده و دست‌نویس خود را با پیگیری دکتر مهدی برکشلی، در سال ۱۳۵۶، فقط یک سال پیش‌تر از حدوث انقلابات سیاسی در ایران و یحتمل از بین‌رفتن آن، به‌توسط انستیتو تحقیقات موسیقی‌شناسی ایران، وابسته به فرهنگستان ادب و هنر، به چاپ رسانده است.
اینک با مساعی و مداقۀ چندساله، این ردیف ارزشمند، نت‌نویسی کامپیوتری شده، جملات و عبارات آن از هم تفکیک شده، اشعار آن تصحیح و زیر نت‌ها هجا به هجا آوانویسی شده، آرشه‌گذاری‌های آن مورد بازنگری قرار گرفته و با ویرایش‌هایی دیگر که در توضیحات کتاب آمده با هیئتی پاکیزه‌تر فراروی خوانندگان قرار گرفته است.
از آنجا که این مجموعه در دست‌نویس به‌جامانده از مفخم‌پایان در چپ‌کوک ویُلُن نوشته شده، برای استفادۀ بیشتر نوازندگان سازهای مضرابی و نیز تطابق ساده‌تر با نت دیگر ردیف‌های متداول، همین محتوا در مجلدی دیگر به راست‌کوک مضرابی که بیشتر مورد آموزش قرار می‌گیرد نیز منتقل شده و با نگارش علائم تکنیکی و مضراب‌گذاری مخصوص تار و سه‌تار ارائه شده است. از آنجا که اکثر ردیف‌های تار و سه‌تار صرفاً سازی‌اند و فاقد شعرند و محتوای آنها در برخی آوازها ناکافی یا فاقد غنای ملودیک است، مطالعه و نواختن ردیف حاضر برای نوازندگان تار و سه‌تار مفید فایده است.
۱ نظر