معرفی کتاب «تئوری کمپوزیسیون معاصر»

نوشته ای که پیش رو دارید توسط رضا شایگان درباره کتاب «تئوری کمپوزسیون معاصر» تهیه شده است. این کتاب ترجمه مسعود ابراهیمی است که پیشتر از وی آثاری چون: بیایید آهنگ بسازیم-پودوالا، تمرین های هارمونی با پیانو، هارمونی – دوبووسکی و…، فرم – ای. و. اسپاسبین، پلی فونی-گریگوریف و مبانی آهنگسازی-مسنر از زبان روسی ترجمه شده است. از مسعود ابراهیمی دو کتاب نیز به نامهای: «نگاه» و «قطعاتی برای پیانو» منتشر شده است.

پس از چندسال، تلاش های مسعود ابراهیمی، مترچم پرکار و مصمم کتابهای تخصصی موسیقی (از متن روسی) به بار نشست واثر وزین و درخشان “تئوری کمپوزیسیون معاصر” منتشر شد. کتاب حاوی مطالبی ارزشمند ومرجعی معتبر برای دانشجویان، هنرآموزان وعلاقمندان جدی موسیقی است.

در پیش گفتار کتاب آمده: این کتاب شامل مجموعه ای از مهمترین موضوعات تئوری کمپوزیسیون معاصر است که در آن تمامی ابعاد اساسی موسیقایی و تئوریک مورد بررسی قرار می گیرد. کتاب یاد شده یک منبع آموزشی معتبر و سیستماتیک است؛ به همین دلیل، تشریح نظریه های علمی بسیار خطیر و مهم در این کتاب بررسی شده است.

موضوع اصلی کتاب موسیقی نیمه دوم قرن بیستم است بویژه موسیقی معاصر که کمتر مورد پژوهش قرار گرفته و بیشتر سوال انگیز است. به همین دلیل در این کتاب نه تنها موضوعات تئوری موسیقایی مانند ژانر و فرم و هارمونی و پلی فونی و ریتم و نتاسیون، بلکه مسایل تاریخی موسیقی، کرونولوژی (۱) قرن بیستم و زیبا شناسی آن بررسی گردیده است.
صرفا با این متدلوژی می توان مبانی پیچیده و بغرنج موسیقی معاصر را معرفی کرد و فراگرفت. هدف اصلی کتاب تشریح و حل سلسله مسائل نوین در موسیقی جدیدتر قرن های بیستم و بیست و یکم است. این هدف با شرح مختصر تاریخی پیرامون آهنگسازان یا بررسی جداگانه آثار حاصل نمی شود بلکه نیازمند بررسی عمیق مسایلی است که آهنگسازی موسیقی معاصر را به ما معرفی می کند. به منظور تبیین نکات تئوریک کتاب، نمونه هایی انتخاب شده که در گذر زمان تا حدودی آبدیده شده اند.

کتاب در دپارتمان تئوری موسیقی کنسرواتوار دولتی موسیقی مسکو توسط متخصصین برجسته درحوزه موسیقی معاصر تهیه شده است. اکثر این متخصصین دارای تالیفات گوناگون در حوزه های تئوریک و همچنین آثار تحقیقی در باره آهنگسازان برجسته قرن بیستم هستند. به این ترتیب نتیجه پژوهش های چندین ساله موسیقی شناسان نسل های مختلف در این کتاب جمع آوری شده اند و به پژوهشگر برجسته موسیقی خولوپف (۲) اهدا شده است.

کتاب اشاره ای دارد به گاه نگاری (کرونولوژی) موسیقی قرن بیستم و اینکه هنوز آن فاصله تاریخی مورد نیاز برای درک طبیعی میراث این قرن (به عنوان میراث گذشته) فراهم نشده و فرهنگ موسیقایی آن تازه در حال نمایان شدن است. ما هنوز قرن بیستم را به عنوان محیط معنوی زندگی خود احساس می کنیم، به لحاظ روان شناختی به آن وابسته ایم و به ناچار قضاوت های ما دستخوش ذهنیت گرایی خواهد بود. دیگر آنکه فشردگی رویداد ها در فرهنگ موسیقایی قرن بیستم در اصطلاحات آن انعکاس یافته بگونه ای که اصطلاح موسیقی نو نتوانست در قرن بیستم نفس تازه کند و برای اولین بار در تاریخ نیاز به اصطلاح “موسیقی نوتر” به وجود آمد که وظیفه ی مرزبندی نوآوری های کیفی متفاوت دو موج آوانگارد اروپایی (قبل و بعد از جنگ) را به عهده دارد. نویسنده همچنین اشاره ای دارد به چند مرکزی بودن و حتی موزاییکی بودن تصویر میراث موسیقی قرن بیستم.

کتاب مشتمل بر سه بخش و حاوی بیست فصل و در ۶۵۰ صفحه و شمارگان ۵۵۰ نسخه و بها ۵۹۰۰۰۰ ریال توسط نشر «هم آواز» عرضه شده است. ضمنا یک قطعه لوح فشرده حاوی آثار شنیداری (بررسی شده در کتاب) که با همت مترجم گردآوری شده، به همراه کتاب عرضه می شود.

در پایان تبریکی به اهالی موسیقی و دست مریزادی به موزیسین آگاه، مسعود ابراهیمی و سایر دست اندر کاران نشر این اثر که علیرغم همه ی تنگناهای اقتصادی واجتماعی و فرهنگی و معیشتی که گریبانگیر آحاد جامعه است، با دستانی تهی، سکوتی گویا و اراده و شوقی سرشار، دلاورانه در جهت ارتقا فرهنگ موسیقایی گامی فرا پیش می نهند.


پی نوشت

۱- گاه نگاری (choronology): طبقه بندی اطلاعات بر اساس ترتیب زمانی وقوع رخدادها.

۲- یوری نیکلایوویچ خولوپف (۱۹۳۲-۲۰۰۳): پژوهشگر برجسته موسیقی در سخت ترین شرایط و در موقعیتی که تمایل به کمپوزیسون معاصر عملا نافرمانی سیاسی محسوب می شد و می توانست پیامد های ناگواری برای سرنوشت فردی و علمی به همراه داشته باشد (و اغلب به همراه داشت) کارهای زیادی را برای درک و دریافت موسیقی نو انجام داد. بدون ترس و واهمه و با عزمی راسخ به سوی قله موسیقی نو پیش می رفت و انبوهی از هنرجویان و آهنگسازان را با خود همراه کرد.