گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نگاهی به سمفونی فانتاستیک اثر جاودان هکتور برلیوز (۱)

کلیاتی درباره اثر:

این «نخستین توصیف یک حالت خلسه»، بیش از صد و سی سال قبل از زمان بیتل ها، یعنی در ۱۸۳۰ توسط برلیوز تصنیف شده است. این اثر که نمونه ی برجسته ای از موسیقی برنامه ای است را می توان مانیفست نهضت رومانتیک دانست. عنوان موسیقی برنامه ای از نظر فنی فقط به آن موسیقی سازی و بدون کلامی گفته می شود که محتوای آن به طور کلی در عنوان قطعه یا وسایل توضیحی دیگر یا هر دو خلاصه شده باشد.

در سمفونی فانتاستیک هر دو مورد دیده می شود. تمام معانی سمفونی فانتاستیک یا سمفونی تخیلی درباره این اثر صدق می کند، چرا که سراسر آن تجسم تخیلاتی در حالت خلسه است.

همچنین، آهنگساز شرح این تخیلات را در نوشته هایی، ضمیمه هر موومان کرده است که می بایست در اختیار شنوندگان کنسرت قرار بگیرد.

داستان خلق این اثر از این قرار است که برلیوز در ۲۳ سالگی شیفته «هریت اسمیتسن» بازیگر نمایشنامه های شکسپیر می شود و نامه های شوریده ای در شرح اشتیاقش به او می نویسد.

هریت با تصور اینکه نویسنده این نامه ها دچار جنون است به آنها بی اعتنا می شود. برلیوزِ ناکام، تب آلود از بیماری عشق و سوار بر تکشاخ تخیل افسار گسیخته اش این فانتزی کریه را به ستیغ تجسم موسیقایی می برد. لئونارد برنشتاین سمفونی فانتاستیک را نخستین تجربه در موسیقی روان گردان می داند.

audio file بشنوید قسمتی از مومان اول سمفونی فانتاستیک را

این سمفونی بر خلاف سنت نوشتن سمفونی های ۴ موومانی در آن دوران، دارای ۵ موومان است. برلیوز ملودی ای را که خود آنرا ایده فیکس نامیده است، به عنوان نماد شخصیت معشوق به کار می بندد که در هر پنج موومان سمفونی پدیدار می شود، اما هر بار در فرمی متفاوت و بدین گونه اپیزود های متضاد اثر را به هم می پیوندد. این تم را از کانتاتی بنام هرمینه (برلیوز- ۱۸۲۸) برگرفته است. نوشتن ۵ موومان برای سمفونی و بکار بردن تم برگشتی، بدعت های چشمگیری در زمان خلق این اثر محسوب می شد.

ارکستراسیون

ارکستر این اثر شامل ۱ پیکولو، ۲ فلوت، ۲ ابوا، ۱ کرآنگله، ۲ کلارینت، ۴ باسون، ۴ هورن، ۲ ترومپت، ۲ کرنت، ۳ ترومبون، ۲ اوفیکلِئید (که خود آهنگساز بعداً در ارکستراسیون دوباره اثر، دو توبا را جایگزین کرد)، دو جفت تیمپانی، ساید درام، سنج، طبل بزرگ، ناقوس در دو و سل، ۲ هارپ و سازهای زهی می باشد. گرچه برلیوز فراوان از بتهوون تأثیر گرفته بود، ولی این چینش، نسبت به الگوی ارکستراسیون ارائه شده توسط بتهوون دگرگونی چشمگیری داشت، چراکه بتهوون هیچ گاه کرآنگله، توبا، ناقوس، کرنت و هارپ را در سمفونی هایش به کار نبرده بود.

برلیوز نمایش پرحجم ارکستر را در موومان های ۴ و ۵ ارائه می دهد که در آنها قصد تجسم فضایی شگفت انگیز و شیطانی را دارد. پیشتر فضاسازی های ارکستری مهیب و شگفت انگیز در اپراها تجربه شده بود (از جمله در دون ژوان اثر موتسارت)، ولی بار نخست بود که این حالت در یک سمفونی مهم تجربه می شد.

مهدی دولتی

مهدی دولتی

دیدگاه ها ۳

  • دوستان سلام…کار بسیار شنیدنی است چند سال پیش آن را شنیدم اما با این توصیف جالب امشب ان را گوش خواهم داد شما هم تجربه کنید البته نه به خاطر روانگردانی اش بلکه به خاطر اینکه الان شناختی داریم از اثر که قبلا نداشتیم و ببینیم این شناخت چقدر در شنیدن و لذت بردنو استفاده از یک اثرهنری تاثیر می گذارد. از مهدی خان هم متشکرم که این مطلب را تهیه کرده و اینجا قرار داده است.

بیشتر بحث شده است