گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

کتابی درباره رضا ورزنده (۴)

دربارۀ سنتور رضا ورزنده

سنتور رضا ورزنده سنتوری ده‌خرک بوده که او براساس نیازهای خود تغییراتی پس از ساخت در آن داده است. این تغییرات بدین‌شرح‌اند:

۱- آخرین خرک ردیف راست را به سمت چپ کشانده است تا سمت چپ که بیشترین کاربرد را در سنتورنوازی دارد ۱۱خرک باشد و برای اجرای نت‌های زیر از خرک‌های بالا استفاده کند و از پشت خرک‌ها استفاده نکند. به‌این‌ترتیب، سنتور او ۹ خرک در سمت راست و ۱۱ خرک در سمت چپ دارد. خرک سوم این سنتور برابر نت می کوک می‌شود و این سنتور را می‌توان یازده‌خرک می‌کوک نامید.

۲- در این سنتور، هم برای منطقۀ بم و هم منطقۀ زیر، کلاً از سیم‌های فولادی سفیدرنگ به ضخامت ۴۵/۰ میلیمتر استفاده کرده است. برای صدادهی بهترِ سیم‌های فولادیِ بم خرک‌های سمت راست را تا نزدیکی شیطانک کشانده تا طول و کشش سیم‌ها بیشتر شود. بااین‌حال، محدودۀ بم سنتور ورزنده کیفیت صوتی بالایی ندارد و ورزنده خود نیز کمتر در این محدوده به نوازندگی می‌پرداخته و بیشتر برای نت‌های واخوان یا گاه سؤال و جواب بین بم و زیر از سیم‌های بم استفاده می‌کرده است.

۳- برای صدادهی بیشتر در خرک‌های سمت چپ، بالاترین سیم خرک اُکتاو بم‌تر را باز کرده بر خرک سمت چپ قرار داده است (مثلاً آخرین سیم خرک سُل سمت راست را باز کرده بر خرک سُل سمت چپ گذاشته است). بدین‌ترتیب، اکثر خرک‌های سمت راست سه‌ سیم و خرک‌های سمت چپ پنج سیم دارند.

تغییرات فوق بنا بر اجبار و نداشتن سنتور دلخواه ورزنده صورت گرفته‌اند؛ لذا در بازسازی سنتور ورزنده الزامی به انجام تغییرات فوق نیست و می‌توان یک سنتور یازده‌خرکِ می‌کوک (یازده خرک در سمت راست و چپ) با چهار سیم بر هر خرک ساخت و به‌جای تقلید ظاهر صدادهی آن‌را به نمونۀ اصلی نزدیک کرد.

از جمله سنتورسازانی که به تشویق رحمت‌الله عنایتی به ساخت سنتور براساس الگوی رضا ورزنده پرداخته‌اند می‌توان از داریوش سالاری و محسن راسخ نام برد.

دربارۀ مضراب رضا ورزنده

مضراب‌های رضا ورزنده بدون حلقه‌اند. او مضراب‌هایش را خود می‌ساخته و پرداخت می‌کرده است و بنا بر رؤیت نگارنده هیچ‌کدام از چند مضراب به‌جای‌مانده از او دقیقاً مانند دیگری نیست. طول مضراب‌های ورزنده بیشتر از مضراب‌های امروزی و بین ۷/۲۴ تا ۵/۲۸ سانتیمتر متغیر است. سطح مقطع مضراب‌ها بین ۲ تا ۳ میلیمتر پهنا دارند و بیشتردرنظرگرفتن سطح مقطع مضراب‌ها مانع از تیزشدن صدای مضراب بی‌پوشش می‌شود.

در نواخته‌های او غالباً از مضراب‌های بی‌پوشش استفاده ‌شده است و صدا از برخورد مضراب چوبی با سیم فلزی حاصل می‌شود و نوازنده برای تنوع در صدادهیِ ساز گاه در میانۀ اجرا بر سطح سنتور حوله‌ای نازک می‌اندازد و بر آن مضراب می‌زند و پس از چندی دوباره حوله را برداشته و مضراب می‌زند. بر سر برخی از مضراب‌های به‌جامانده از او چسب برق مشکی یا جیر نازک چسبانده شده است.

 

گفتگوی هارمونیک

گفتگوی هارمونیک

مجله آنلاین «گفتگوی هارمونیک» در سال ۱۳۸۲، به عنوان اولین وبلاگ تخصصی و مستقل موسیقی آغاز به کار کرد. وب سایت «گفتگوی هارمونیک»، امروز قدیمی ترین مجله آنلاین موسیقی فارسی محسوب می شود که به صورت روزانه به روزرسانی می شود.

۱ نظر

بیشتر بحث شده است