کامیار صلواتی
معماری را در دانشگاه فنی وین تحصیل کردم. در سال ۱۹۶۸ دیپلم گرفتم؛ بعد از ده سال کار و تجربه در نزد استادانم، در سال ۱۹۷۶، اوّلین کارم را که «تئاتر تجربی در خانه هنرمندان وین» بود، اجرا و از سال ۱۹۸۰ دفتری مستقل برای طرح و نظارت معماری در وین راه‌اندازی کردم و عضو کانون معماران و مهندسین اتریش هستم. اوّلین مقالۀ من به زبان فارسی با عنوان «پیدایش معماری مدرن در وین» در شماره ۴۷-۴۸ مجلۀه هنرْمعماری و در جولای ۱۹۷۹ در تهران منتشر شد.
اما در مورد سؤال شما باید چنین بگویم: فضایِ اجرا و شنیدن موسیقی، فارغ از کیفیت‌های آکوستیکی فضا، نمی‌تواند وجود داشته باشد. شرط اصلی و مهم مربوط به آکوستیک این است که امواج صوتی ساز، بدون وسائل برقی و تقویت‌کننده و بلندگوها، به گوش شنونده برسند. این صدا کیفیت خاصّی دارد و صدای تقویت‌شده کیفیّتی دیگر. من در تهران در سه فضای مختلف کنسرت موسیقی ایرانی شنیده‌ام: گروه هم‌آوایان و حسین علیزاده در سالن بزرگ وزارت کشور، کنسرت یک گروه از شاگردان استادان علیزاده و ظریف در فرهنگسرای نیاوران و کنسرت داریوش طلایی در تالار وحدت. در هر سه سالن، اجرا با وسائل تقویت‌کننده و بلندگوهای بدترکیب و بدصدا همراه بود. صداهای موسیقایی از برخورد امواجِ برخاسته از ارتعاشات سیم ِساز با گوش انسان در مغزْ محسوس می‌شوند.
ولی در کنسرت‌های موسیقی ایرانی متأسفانه ارتعاشاتِ برخاسته از سیم ساز یا تار صوتی حنجره، به‌گوش شنونده نمی‌رسند، بلکه ارتعاشات از بلندگوهای دستگاه تقویت‌کنندۀ صدا برمی‌خیزند و این صداها، در‌عین‌ِحال که بسیار بلند‌تر از صدای ساز‌ها هستند، از نظر کیفیّت هم، صداهای دیگری هستند؛ مثلاً کمانچه گاهی صدای ترمپت می‌دهد!
سالن‌های کنسرت باید مطابق با اصول اکوستیک ساخته شوند؛ به این معنی که صدا «بدون تقویت کننده» به همه‌جای سالن برسد و موجب شود که حضار کاملاً سکوت را رعایت کنند تا بشنوند. در ایران، به‌دلیل نبودن چنین سالن‌هایی، از ابتدا معمول شده است که از دستگاه تقویت‌کننده و بلندگو استفاده شود. به این دلیل، نوازنده و موسیقی‌سازان ایرانی به دستگاه تقویت‌کننده عادت کرده‌اند و اگر میکروفون در جلویشان نباشد، نگران می‌شوند. من بارها در کنسرت‌های استادان موسیقی ایرانی که در سالن‌های کنسرت (سالن موتسارت و سالن شوبرت در کنسرت هاوس وین) برگزار می‌کردم، پیشنهاد و اصرار می‌کردم که بدون تقویت کننده اجرا شود و هیچ‌یک زیر بار نرفتند. اشکال دیگر این وضعیت ناهنجار، این است که اغلب شنوندگانِ کنسرت موسیقی ایرانی عادت به تمرکز و حساسیّت لازم برای گوش‌کردن به موسیقی ندارند؛ چون صداها بلند‌تر از معمول هستند.
۱ نظر