علیرضا جواهری
چندمضراب بیداد: این قطعه در گوشۀ بیداد از دستگاه همایون ساخته شده است. در حین اجرای قطعه به گوشه های بیات راجع، قرایی و عشاق اشاره می شود و پس از عشاق شاهد تغییر مایه در آهنگ از گوشۀ عشاق به دستگاه شور (سل) هستیم. فضای اصلی قطعه بر اساس وزنی از موسیقی محلی شمال خراسان (منطقۀ بجنورد و آشخانه)، ساخته و پرداخته شده و جملات و نغمات بر اساس همین وزن و ضرباهنگ پیش می روند. دور اصلی قطعه دوازده تایی بوده و در لحظات کوتاهی از نغمات، دور قطعه به هجده تایی تغییر می یابد. در حالت دوازده تایی شاهد تقسیمات ۴+۳+۳+۲ هستیم که این روند در تمام میزان های مشابه حفظ می شود. همچنین در بخش های هجده تایی شاهد تقسیمات ۴+۶+۶+۲ هستیم. پایۀ اصلی قطعه به صورت زیر است:
بخشی از قطعه «چند مضراب بیداد» را بشنوید
حال به ترکیبی از دورهای دوازده تایی و هجده تایی و تقسیمات داخل آنها توجه کنید.
بخشی از قطعه «چند مضراب بیداد» را بشنوید
همانطور که اشاره شد اکثر جملات این قطعه بر اساس ساختار پایه شکل گرفته و در درجات مختلف دستگاه همایون و گوشه های بیداد، عشاق، بیات راجع و همچنین دستگاه شور اجرا می شوند.
بخشی از قطعه «چند مضراب بیداد» را بشنوید
بخشی از قطعه «چند مضراب بیداد» را بشنوید
بخشی از قطعه «چند مضراب بیداد» را بشنوید
بخشی از قطعه «چند مضراب بیداد» را بشنوید
بیداد: این قطعه یکی از مشهور ترین آثار پرویز مشکاتیان برای سنتور و همچنین ترکیب گروهی سازهای ایرانی است که لحظه لحظۀ آن به گوش هر شنوندۀ موسیقی ایرانی آشناست. جملات این قطعه در گوشه های بیداد و عشاق در دستگاه همایون ساخته شده اند. این قطعه از نظر تغییر و تنوع حالات اجرایی به پنج بخش مختلف تقسیم می شود.
وزن آغازین قطعه چهارضربی ساده بوده و دارای فضایی آرام و موقر و محزون می باشد. جملۀ اول پس از اشاره ای کوتاه و گذرا در عشاق به فضای اصلی دستگاه همایون باز می گردد و قسمت پایانی جملۀ فرود به همایون به طور موقت به دوضربی تبدیل می شود.
بخشی از قطعه «بیداد» را بشنوید
جملۀ دوم در فضای اصلی گوشۀ بیداد با همان حالت اولیۀ آهنگ اجرا می شود. در اصل جملۀ دوم همان جملۀ ابتدایی اثر است که این بار به جای عشاق در بیداد اجرا می شود.
بخشی از قطعه «بیداد» را بشنوید
پس از مرتبۀ دوم اجرای جملۀ دوم در گوشۀ بیداد به قسمت دوم آهنگ می رسیم و در این بخش وزن آهنگ به یکباره تند می شود و موسیقی حالتی تند و شتابان به خود می گیرد. وزن این قسمت به صورت دو ضربی تند ترکیبی ۱۶/۶ است. پایۀ اصلی در قسمت دوم به صورت زیر می باشد.
بخشی از قطعه «بیداد» را بشنوید
جملات بعدی بر اساس ساختار همین پایه طراحی شده اند.
بخشی از قطعه «بیداد» را بشنوید
پس از پایان قسمت دوم وارد بخش سوم قطعه می شویم که وزن آن به صورت دو ضربی ساده ۴/۲ بوده و مثل بخش قبلی حالتی تند و شتابان و حماسی دارد. سرعت آهنگ در این قسمت هیچ تغییری نمی کند و فقط وزن آهنگ از حالت ترکیبی (سه تایی) به ساده (دوتایی) تبدیل می شود.
پایۀ قسمت سوم آهنگ به صورت زیر است.
بخشی از قطعه «بیداد» را بشنوید
جملات دیگر نیز بر اساس همین پایه طراحی و ساخته شده اند.
بخشی از قطعه «بیداد» را بشنوید
در قسمت چهارم، موسیقی مجددا به فضای آغازین قطعه بازگشته و حالتی آرام و محزون به خود می گیرد. دومرتبه وزن اجرا به چهارضربی سادۀ کند تبدیل می شود و همان نغمۀ آغازین قطعه دوباره تکرار شده و بر همان اساس بسط و گسترش می یابد. پس از فرودی کوتاه به همایون در پایان این بخش باز هم نغمۀ آغازین را می شنویم.
بخشی از قطعه «بیداد» را بشنوید
پس از اجرای این قسمت موسیقی به یکباره حالتی طوفانی به خود می گیرد و این حالت مهیج تا پایان اثر ادامه می یابد.
۱ نظر