آروین صداقت کیش
مقایسه‌ی کلی نغمه‌نگاری‌ها
در بخش آغازین هر سه کتاب چنان که در اکثر کتاب‌های آموزشی موسیقی ایرانی مرسوم است فصلی به توضیح نکات مربوط به قواعد نغمه‌نگاری در کتاب اختصاص یافته است. این بخش در کتاب منا مفصل‌تر و کامل‌تر است. وی آن را به صورت مقاله‌ای در مورد رسم‌الخط در نغمه‌نگاری آثار سنتور درآورده که خلاصه‌ای است از (منا ۱۳۸۳). برای این که تفاوت مقدمه‌ی وی با بقیه مشخص شود توجه کنید که در هیچ یک از راهنماهای چاپ شده در ابتدای کتاب‌های مورد بررسی چیزی در مورد روش نغمه‌نگاری دیگران نمی‌یابیم در حالی که منا گاه گاه در متن به نقد و اصلاح علایم و اختصارات پیشین نیز پرداخته است.
بهجت مجموعه‌ی علایمی را در ابتدای کتاب خود آورده که گاه به نظر می‌رسد خوانندگان این کتاب احتمالا با بیشتر آنها آشنا هستند (چرا که به غیر از روش آموزش شفاهی، در هیچ یک از روشهای دیگرآموزش سنتور، آموزش ردیف میرزا عبدالله در ابتدای دوره‌ی آموزشی قرار نمی‌گیرد) تا جایی که گاه توضیح واضحات به نظر می‌رسد.
از آن میان راهنمای ندیمی از همه مختصرتر است و تنها به شرح چند گونه ریز بسنده می‌کند.
از نظر روشهای نغمه‌نگاری و نحوه‌ی نوشتار علایم، کتاب احد بهجت را باید دارای شباهت‌هایی با روش نغمه‌نگاری پایور(۱۱)، برای سنتور دانست.
همان‌گونه که در مقدمه‌ی این کتاب می‌خوانیم بهجت سعی کرده از فرم‌های تثبیت شده‌ی نگارش برای سنتور استفاده کند (بهجت ۱۳۷۹: ۱۰). او در ثبت ریزها و تزیینات تا حد زیادی همان روشی را به کار می‌گیرد که پایور هم به کار گرفته (نک. پایور ۱۳۵۹)؛ کشش‌های بلندتر از چنگ به‌ویژه در قطعات غیر ضربی به شکل ریز اجرا می‌شوند مگر آنکه با علامتی تک بودن‌شان اطلاع داده شود.
همچنین در نغمه‌نگاری ندیمی و بهجت ترکیب‌های پیچیده‌تر تزیینی با نوشتن نت‌های مستقل پیاده‌سازی شده‌اند در حالی که منا گاه به جای این روش از علایم اختصاری که بالا یا در کنار نت‌ها قرار می‌گیرد بهره گرفته است.
تفاوت کشش‌ها، نسبت‌های زمانی و تفسیر آنها
در سه کتاب یاد شده دو نوع از تفاوت در ثبت کشش‌ها به چشم می‌خورد. اولی در ثبت ریزها و فواصل میان تک‌هایشان و دومی در نوشتن جملات. بارزترین نمونه از نوع اول نحوه‌ی اجرای ریز با کشش نت سیاه است.
در کتاب‌های بهزاد ندیمی و شهاب منا ریز با کشش نت سیاه معادل ۸ نت سه‌لاچنگ است در حالی که در کتاب بهجت همه جا (به غیر از (بهجت ۱۳۷۹: ۱۵، مثال ۳۲ و ۱۱، مثال ۷) که معلوم نیست چرا با بقیه تفاوت دارد) ریز معادل ۱۲ نت سه‌لاچنگ است که در تقسیمات ۶ تایی سکستوله قرار می‌گیرد (نمونه‌ی ۳)، از این نظر کتاب وی شبیه دوره‌ی عالی پایور نوشته شده است.
۱ نظر