بررسی تطبیقی سه نغمه‌نگاری مختلف ردیف میرزا عبدالله برای سنتور (XI)

جمعه ۱۵ مرداد ۱۳۸۹

، توسط: آروین صداقت کیش

مثال دیگری از رنگ‌آمیزی با فاصله‌ی هنگام دیده می‌شود؛ آن‌جا که منا اشاره‌های موجود در فرود شور را به جای آن‌که مانند معمول در همان منطقه‌ی صوتی اجرای بخش اصلی بنویسد یک هنگام زیرتر نوشته است، که البته این روش تطابق بیشتری با روش اجرای پایور دارد (توجه داشته باشید که پایور ردیف را با روایت خودش اجرا می‌کند).

درآمد اول
همچنین استفاده از تکنیک مضراب جفت با فاصله‌ی هنگام، به عنوان تکِ ریز که در نگارش بهجت مورد استفاده قرار گرفته (نمونه‌ی ۲۲).

بررسی اجمالی سه نغمه‌نگاری از دیدگاه مناطق صوتی و رنگ‌آمیزی نشان می‌دهد که نغمه‌نگاری بهجت بیش از دیگران مایل به انتقال میان مناطق به جهت ایجاد تضاد رنگ است.

در نگارش منا گاه تزیینات در نواحی صوتی مختلف واقع می‌شوند اما بیشتر اوقات گردش ملودی در محدوده‌ی سیم‌های سفید صورت می‌گیرد.

به عکس بهجت، تغییرات از بم به زیر در نوشته‌های ندیمی و بیش از آن منا اغلب تابع حرکت دستگاه از بم به زیر و محدودیت‌های سنتور است.

نمونه‌ی ۲۱٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۲۹)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۱)، (منا ۱۳۸۴: ۳۷)

نمونه‌ی ۲۲٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۴۷)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۱۴)، (منا ۱۳۸۴: ۵۸)

بررسی کوک سنتور در دو نگارش موجود
در مورد کوک سنتور هر سه کتاب تقریبا یک نوع کوک را برای اجرا با سنتور پیشنهاد می‌کنند اما گاه تفاوت‌های کوچکی در کوک مناطق مختلف صوتی دیده می‌شود. مثلا در دستگاه شور برای اجرای رنگ ضرب اصول، ندیمی کوک را تغییر می‌دهد اما بهجت در همان کوک کلی دستگاه شور، رنگ را می‌نویسد (نمونه‌ی ۲۳).

در همین نمونه شاهدیم که کوک مناطق صوتی ساز بهجت و منا یکسان است اما ندیمی علاوه بر این که در این مورد با آن‌ها فرق دارد (به منطقه‌ی صوتی نت ر کرن توجه کنید) خرک اول سیم‌های زرد را نیز دو کوک کرده است تا نقش نوعی واخوان بم بیابد و در عوض امکان اجرای نغمات اولیه‌ی شور بر بم‌ترین ارتفاع‌های سنتور را از دست داده است.

نمونه‌ی ۲۳٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۲۷)، (ندیمی ۱۳۸۳)، (منا ۱۳۸۴: ۲۸)

در نغمه‌نگاری بیات کرد بهجت و منا همان کوک دیگر آوازهای شور را استفاده می‌کنند، در حالی که ندیمی آن را در کوک اصلی دستگاه شور نوشته است (نمونه‌ی ۲۴). به همین ترتیب منا کوک ابوعطا را از افشاری، بیات ترک و دشتی جدا می‌کند (نمونه‌ی ۲۵).

نمونه‌ی ۲۴٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۱۱۹)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۸۰)

نمونه‌ی ۲۵٫ (منا ۱۳۸۴: ۲۸)

در کوک ارائه شده برای دستگاه نوا نیز تفاوت‌های اندکی مشاهده می‌شود (نمونه‌ی ۲۶).

نمونه‌ی ۲۶٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۲۶۷)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۹۰)، (منا ۱۳۸۴: ۲۸)

در مورد انتقال‌های لازم برای اجرای بعضی دستگاه‌ها که برای هماهنگ شدن آنها با کوک مرسوم سنتور لازم بوده است مانند انتقال شاهد ماهور به پرده‌ی فا (در ردیف ماهور از پرده‌ی دو اجرا می‌شود)، یا انتقال بیات اصفهان به کوک همایون، هر سه کتاب تحت تاثیر ویژگی‌های فنی اجرا برای سنتور، راه حل مشابه را برگزیده‌اند.

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

افق‌های مبهم گفت‌وگو (IV)

از چنین راستایی می‌توانیم گفت‌وگو با دیگری فرهنگی را در موسیقی شدنی‌تر بیابیم زیرا آغاز راهش سهل‌تر می‌نماید ( و تنها می‌نماید وگرنه دلیلی نداریم که حقیقتاً باشد). احساس اولیه از دریافت دیگریِ فرهنگ موسیقایی اگر به خودبزرگ‌بینی منجر نشود، همچون طعمه‌ای فریبنده پنجره‌ی گفت‌وگو را می‌گشاید. نخست به این معنا که بدانیم دیگری موسیقایی نیز وجود دارد. بر وجود او آگاه شویم. و سپس خواست فهمیدن او پدید آید. و این خواست مفاهمه چیزی افزون بر آن دارد که پیش‌تر میان دریافت‌کننده و دیگری مؤلف برشمرده شد. اینجا پای «خود» به مفهوم هویت جمعی نیز در میان است.

احمد نونهال: گروه های کر با چالش روبرو هستند

گروه کُر «شانته» به‌ رهبری احمد نونهال با همکاری جشنواره موسیقی صبا در دومین رویداد تابستانه پنج قطعه موسیقی کرال را در موزه نگارخانه کاخ گلستان اجرا کرد. احمد نونهال رهبری جوان و پر انگیزه است و توانسته با وجود مشکلات مختلف این گروه جوان را به روی صحنه ببرد. امروز گفتگوی محمدهادی مجیدی را با او می خوانید:

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

راک اند رول در بریتانیا (I)

British rock and roll یا Brit rock با تاثیر پذیری از سبک راک اند رول (rock and roll) و ریتم اند بلوز (rhythm and blues) آمریکایی به وجود آمد اما انرژی و ضرورتهای تازه ای را به آن افزود، الهام از موسیقی گذشته و کسب محبوبیتی فراگیر برای موسیقی ریتم اند بلوز سیاهان آمریکا و همچنین جهانی کردن موسیقی مذهبی (gospel music) از مهمترین شاخصه های این موسیقی است. بیشترین عاملی که موسیقی راک را ناب کرده است، توانایی آن در هماهنگ کردن تماشاگران و پذیرش تاثیرات تازه می باشد.

زیادالله شهیدی، پدر موسیقی نوین تاجیکستان

بعد از جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۴۶ عده ای از عاشقان موسیقی تاجیک به قصد نحصیلات آکادمیک وارد کنسرواتوار مشهور چایکوفسکی شدند، از میان آن عده تنها یک نفر توانست فارغ التحصیل شود و آن شخص زیاد الله شهیدی بود.

شریفیان: سطح ابوالقاسم بسیار خوب است

یک کتاب نت که شامل قطعات من برای پیانو است که به تازگی انتشارات پارت منتشر کرده است. این مجموعه چهار قطعه با فضایی روستایی برای پیانو است که سالها پیش ساخته بودم و قبلا هم تعدادی از آنها را به صورت محدودی در ایران و در سال ۱۳۶۹ منتشر کرده بودم وعده ایی از پیانیست های ایرانی و غیرایرانی با تماس با وب سایتم، نت این مجموعه را از طریق اینترنت دریافت کردند و به همین خاطر این اثر اجراهای زیادی در اروپا داشته است و دو قطعه دیگر که جدید اند به نام مدراتو که در انگلیس انتشار یافته و فانتزی برای پیانو.

نگهداری پیانو (II)

Steinway & Suns و بسیاری دیگر از سازندگان پیانوهای مرغوب معتقد هستند که یک پیانو بگونه ای ساخته می شود که تا سالهای سال نیازی به پولیش نخواهد داشت. چرا که تمهیدات لازم برای مراقبت از بدنه چوبی پیانو در کارخانه اندیشیده می شود. در واقع کیفیت مواد و ضخامت بکاربرده شده از آنها روی چوب – چه پیانو پلی استر باشد چه روکش با لاک الکل – به حدی است که عملآ شما را سالها از پولیش کردن بی نیاز می کند.

درباره‌ی اختلاف روایت‌های گوشه‌ی «سلمک»

استاد فقید علی تجویدی ضمن بازگویی ماجرای گردآوری و ثبت و ضبط ردیف موسیقی کلاسیک ایران و بیان اختلاف نظر برخی استادان در پاره‌ای موارد، اختلاف در خصوص روایت های مختلف گوشه سلمک دستگاه شور را با ذکر پنج نمونه نغمه نگاری از روایت‌های سازی و آوازی، نشان داده است (تجویدی، سلمک و ملمک، تهران: کتاب ماهور ۱۳۷۲: ۵۲ ـ ۵۷).

پهلوگرفته بر ساحل اقیانوس موسیقی ایران (II)

این ترومپت می‌تواند تمامی فواصل موسیقی ایرانی را بنوازد. و من قطعه اول را برای ترومپت‌نواز خارق‌العاده ارکستر سمفونیک پیتسبورگ آقای «نیل برنتسن» نوشتم و در سال ۲۰۱۴ نوشتنش را تمام کردم؛ در سال ۲۰۱۵ از طرف ارکستر بروارد در فستیوال شهر بروارد در ایالت کارولینای شمالی به رهبری «کیت لاکارد» اجرا شد و آقای نیل برنتسن تک‌نواز آن بود و همان موقع آن را ضبط کردیم و بعداً در یک سی‌دی به نام «آوای کهن» از طرف کمپانی «آلبانی» در آمریکا بیرون آمد. و وقتی «خانه هنر خرد» خواست این مجموعه را منتشر کند از کمپانی آلبانی اجازه گرفت که بتواند ضبط این سی‌دی را در این مجموعه قرار بدهد.

صبا؛ نسیم دگرگونی‌ها (I)

در تاریخ افرادی هستند که با کارشان، با بودنشان، با تاثیری که بر وقایع زمانه می‌گذارند جریان یک‌سویه و یک‌پارچه‌ی زمان را به قبل و بعد از خودشان تقسیم می‌کنند. بی‌شک وقتی در سال ۱۲۸۱ ابوالحسن نامی در خانواده‌ی فرهیخته‌ی کمال‌السلطنه متولد شد یکی از همین شخصیت‌ها پا به عرصه‌ی وجود گذاشته بود. هنگامی که هم او، در واپسین روز پاییز ۱۳۳۶ به تاریکی طولانی‌ترین شب آن سال پیوست دیرگاهی بود که می‌شد بخش‌هایی از تاریخ موسیقی معاصر را از جنبه‌های متعدد به قبل و بعد از او بخش کرد.

نقدی بر هارمونی زوج (I)

چندی پیش مطلبی با عنوان «هارمونی زوج» توسط آقای امیرعلی حنانه در این سایت به انتشار رسید. نقدی بر این نوشته توسط آقای مهدی رضانیا نوازنده سنتور و کارشناس موسیقی از دانشگاه یورک کانادا و کارشناسی ارشد موسیقی در آهنگسازی از دانشگاه یورک کانادا نگاشته شده که به ایمیل سایت و همچنین آقای امیرعلی حنانه رسید و ایشان ضمن استقبال از روی دادن جریان نقد هنری درباب این مسئله، خواستار پیگیری این نقد در شماره های دیگر نوشته هایشان شدند، چراکه هنوز انتشار مجموعه «هارمونی زوج» به پایان نرسیده است. امروز بخش اول نقد هارمونی زوج را می خوانید:

صفحه های علی اکبر شهنازی؛ سیمرغ قله تارنوازی (III)

امروز صفحات علی اکبر شهنازی جزو مهمترین اسناد موسیقی و مالک و مصدر تدریس برای هنرجویان موسیقی است. در اوایل دهه ۱۳۳۰ با ورود ضبط صوت و نوار رییل آثاری از علی اکبر شهنازی ضبط گردید. همچنین چند فیلم از تدریس و تار نوازی ولی تهیه می گردد از جمله در سال ۱۳۵۰ در تالار فرهنگ که در مایه اصفهان می نوازد و فیلمی که در مورد «ساخت» ۵ دستگاه موسیقی از ایشان تهیه شده است که از استادی و تسلط خیره کننده وی بر موسیقی حکایت می کند.

فاصله مضراب با سیم در سنتور

در ادامه مقاله قبلی و در خصوص مضراب زدن با ساز سنتور، همانطور که در مورد اجرای ریز صحبت شد، می توان همان خصوصیات را به اجرای پاساژها و همچنین آرپژ ها مرتبط نمود. اجرای صحیح و درست این تکنیک ها نیز با پایین نگه داشتن سر مضراب تا یک فاصله مشخص شده از سیم ها ، کاملا آسان می شود.