بررسی تطبیقی سه نغمه‌نگاری مختلف ردیف میرزا عبدالله برای سنتور (XI)

جمعه ۱۵ مرداد ۱۳۸۹

، توسط: آروین صداقت کیش

مثال دیگری از رنگ‌آمیزی با فاصله‌ی هنگام دیده می‌شود؛ آن‌جا که منا اشاره‌های موجود در فرود شور را به جای آن‌که مانند معمول در همان منطقه‌ی صوتی اجرای بخش اصلی بنویسد یک هنگام زیرتر نوشته است، که البته این روش تطابق بیشتری با روش اجرای پایور دارد (توجه داشته باشید که پایور ردیف را با روایت خودش اجرا می‌کند).

درآمد اول
همچنین استفاده از تکنیک مضراب جفت با فاصله‌ی هنگام، به عنوان تکِ ریز که در نگارش بهجت مورد استفاده قرار گرفته (نمونه‌ی ۲۲).

بررسی اجمالی سه نغمه‌نگاری از دیدگاه مناطق صوتی و رنگ‌آمیزی نشان می‌دهد که نغمه‌نگاری بهجت بیش از دیگران مایل به انتقال میان مناطق به جهت ایجاد تضاد رنگ است.

در نگارش منا گاه تزیینات در نواحی صوتی مختلف واقع می‌شوند اما بیشتر اوقات گردش ملودی در محدوده‌ی سیم‌های سفید صورت می‌گیرد.

به عکس بهجت، تغییرات از بم به زیر در نوشته‌های ندیمی و بیش از آن منا اغلب تابع حرکت دستگاه از بم به زیر و محدودیت‌های سنتور است.

نمونه‌ی ۲۱٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۲۹)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۱)، (منا ۱۳۸۴: ۳۷)

نمونه‌ی ۲۲٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۴۷)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۱۴)، (منا ۱۳۸۴: ۵۸)

بررسی کوک سنتور در دو نگارش موجود
در مورد کوک سنتور هر سه کتاب تقریبا یک نوع کوک را برای اجرا با سنتور پیشنهاد می‌کنند اما گاه تفاوت‌های کوچکی در کوک مناطق مختلف صوتی دیده می‌شود. مثلا در دستگاه شور برای اجرای رنگ ضرب اصول، ندیمی کوک را تغییر می‌دهد اما بهجت در همان کوک کلی دستگاه شور، رنگ را می‌نویسد (نمونه‌ی ۲۳).

در همین نمونه شاهدیم که کوک مناطق صوتی ساز بهجت و منا یکسان است اما ندیمی علاوه بر این که در این مورد با آن‌ها فرق دارد (به منطقه‌ی صوتی نت ر کرن توجه کنید) خرک اول سیم‌های زرد را نیز دو کوک کرده است تا نقش نوعی واخوان بم بیابد و در عوض امکان اجرای نغمات اولیه‌ی شور بر بم‌ترین ارتفاع‌های سنتور را از دست داده است.

نمونه‌ی ۲۳٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۲۷)، (ندیمی ۱۳۸۳)، (منا ۱۳۸۴: ۲۸)

در نغمه‌نگاری بیات کرد بهجت و منا همان کوک دیگر آوازهای شور را استفاده می‌کنند، در حالی که ندیمی آن را در کوک اصلی دستگاه شور نوشته است (نمونه‌ی ۲۴). به همین ترتیب منا کوک ابوعطا را از افشاری، بیات ترک و دشتی جدا می‌کند (نمونه‌ی ۲۵).

نمونه‌ی ۲۴٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۱۱۹)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۸۰)

نمونه‌ی ۲۵٫ (منا ۱۳۸۴: ۲۸)

در کوک ارائه شده برای دستگاه نوا نیز تفاوت‌های اندکی مشاهده می‌شود (نمونه‌ی ۲۶).

نمونه‌ی ۲۶٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۲۶۷)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۹۰)، (منا ۱۳۸۴: ۲۸)

در مورد انتقال‌های لازم برای اجرای بعضی دستگاه‌ها که برای هماهنگ شدن آنها با کوک مرسوم سنتور لازم بوده است مانند انتقال شاهد ماهور به پرده‌ی فا (در ردیف ماهور از پرده‌ی دو اجرا می‌شود)، یا انتقال بیات اصفهان به کوک همایون، هر سه کتاب تحت تاثیر ویژگی‌های فنی اجرا برای سنتور، راه حل مشابه را برگزیده‌اند.

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

تعطیلی برنامه های موسیقی به دلیل شیوع کرونا

لغو مجدد کلیه فعالیت های هنری در سراسر کشور، طی اطلاعیه جدیدی از وزارت ارشاد تا یک هفته دیگر اعلام شد. در پی شیوع ویروس کرونا و جهت پیشگیری از گسترش آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توافق و تصمیم مشترک با وزارت بهداشت، طی اطلاعیه ای کلیه کنسرت ها، اجراهای تئاتر، اکران سینمایی و دیگر تجمعات هنری را تا تاریخ جمعه نهم اسفندِ جاری ملغی اعلام و محمد الهیاری، مدیر کل دفتر موسیقی این خبر را رسما ابلاغ کرد.

واکاوی نظری موسیقی امبینت (IX)

او در کتاب خود «موسیقی در گذر از قرنها» داستانی جالب از پادشاه موسیقی شفا بخش استیون هالپرن (۵۲) نقل می کند: «بعد از اتمام یک سمینار در مورد موسیقی نیوایج که در دهه ۷۰ برگزار شده بود من او (استیون هالپرن) را برای صرف شام به خانه ام دعوت کردم و مدت زیادی در باره موسیقی باب روز یعنی نیوایج صحبت کردیم. در آخر من در مورد آلبومش اخیرش (۵۳) از او سوال کردم. یادداشت های او درخلال بروشور آلبوم ادعا می کرد که هر یک از هفت آهنگ این آلبوم برای مدیتیشنی خاص و مخصوص یکی از چاکراهای هفتگانه است. می خواستم بدانم که او از کجا می فهمد که کدام آکورد و چگونه روی چاکرای خاصی تاثیر دارد؟ من او را به این دلیل تحت فشار گذاشتم که فکر می کردم شاید او به معدن طلای اسرار آمیز عرفان (!) دست پیدا کرده است. سرانجام خندید و گفت: همه اینها فقط یک فریب است. نیازی به گفتن نیست که پس از آن، از اینگونه باورها دست برداشتم و رابطه ما همان جا برای همیشه تمام شد.»

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

لونی اسمیت و هموند B3

من نوازندگی را برای مشهور شدن یا پولدار شدن که به تعبیر بسیاری از مردم معادل خوشبختی است انتخاب نکردم، بلکه فقط به این دلیل که موسیقی و نوازندگی را دوست داشتم به این سمت رفتم. من مدتها پیش از آنکه مشهور شوم، به خوشبختی دست پیدا کرده بودم و آن هنگامی بود که مسیر زندگی ام را به سوی نوازندگی ارگ سوق دادم.

یک دختر کشاورز

در سالهای اخیر پگی لی میگفت : “مردم در تعجبند که چطور میتوان در حرفه نمایش دوام آورد.” او اضافه میکرد : “قدرت من از تربیت کودکی من سرچشمه گرفته است، زمانی که در مزرعه یک نیروی کمکی به حساب می آمدم. من گندمها را باد میدادم، کاه ها را با چنگک جمع میکردم و ارابه آب را برای گروه خرمن کوبها میراندم.”

نقد تاریخ نگاری موسیقی ایرانی (XI)

تمدن اروپای امروزی حدود قرن های ۱۲ تا ۱۴ با تاسیس دانشگاه ها و ساختن کاتدرال ها در ناحیه اروپای مرکزی پدیدار می شود. جواهر‌ لعل ‌نهرو در کتاب جالبش «نگاهی به تاریخ جهان» (ترجمه محمود تفضلی) به نقش کاتدرال ها در پیدایش تمدن اروپایی اشاره می کند که:«… یک نوع معماری جدید… رشد و تکامل یافت که پیش از آن هرگز در اروپا دیده نشده بود. به‌وسیله‌ی پیداکردن راه‌حل‌های ذکاوتمندانه در معماری، سنگینی و فشار طاق‌ها و سقف‌های سنگین به پشتیبان‌های بزرگی که در خارج از عمارت بود، منتقل می‌گشت. در داخل فقط ستون‌های ظریف و کشیده، طاق‌های بلند و بسیار مرتفع را نگاه می‌داشتند که حیرت و شگفتی را برمی‌انگیخت.

علوانی فقط یک آواز نیست (III)

پس در چنین وضعی مردی از روستای برومی از توابع اهواز از خانواده شعر دوست و با فرهنگ و از طبقه فقیر در سال «۱۲۷۷ هجری» بنام «علوان الشویع» به دنیا می آید. (۷) تا بتواند بخش کوچکی از این فرهنگ را از خطر نابودی حفظ کند.

سقوط اضطراری! (I)

نوشته ای که پیش رو دارید، نقدی است به آلبوم “شوق دوست” که توسط محمد جواد ضرابیان ساخته شده است. این مطلب یک سال پیش در مجله “هفت هنر” به چاپ رسیده بود که امروز در این سایت می خوانید.

گزارشی از نشست پایگاه های اطلاع رسانی
موسیقی کلاسیک ایران در شیراز

افتتاحیه نشست رسمی پایگاه های اطلاع رسانی موسیقی کلاسیک ایران روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت ۸۶ با حضور تعدادی از وبلاگ نویسان و صاحبان پایگاه های مجازی و حضور عده ای از علاقه مندان به موسیقی و همچنین دکتر مسیح افقه، استاد دانشگاه و مدیر گروه موسیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، مجیدروزی طلب، مدیر آموزشگاه آزاد موسیقی تماشاگه راز و شهرام ممتحن، مدیر آموزشگاه آزاد موسیقی آبنوس و رییس انجمن موسیقی فارس برگزار شد.

ویلالوبوس، مردی با قلبی بزرگ

اولین باری که با نام ویلا لوبوس برخورد کردم حوالی سالهایی بود که تازه وارد دنیای قطعات پیچیده گیتار شده بودم. اتود شماره ۱ او را شنیدم با اجرای جولیان بریم (!). درگیر شدم با آنهمه آرپژهای فرمولی که صدای نت می (نت آزاد سیم اول) بصورت متناوب و با زمان بندی مرتب شنیده می شد. بعد آکوردهای دیسونانس آن از پایین دسته گیتار شروع شد و بصورت انتقال کروماتیک به بالای دسته حرکت کرد. انگار روحت در تقلای یک پایداری و آرامش دست و پا می زند که کاملا ناگهانی در یک پرش بزرگ از سر دسته به انتهای آن حرکت های لگاتو بر سیم اول و دوم و الی آخر شروع می شود.

ارکستر سمفونیک آمریکا

وقتی لئوپالد استوکوفسکی (Leopold Stokowski) ارکستر سمفونیک آمریکا را در سال ۱۹۶۲ یعنی در ۸۰ سالگی خود، پایه گذاری کرد، هدف جدیدی را برای این ارکستر متصور بود: نشان دادن استعداد های موزیسین های آمریکایی با برگزار کردن «کنسرت هایی از آثار برجسته و با قیمتی مناسب به گونه ای که همه بتوانند شرکت کنند». از آن زمان تا کنون، این ارکستر تمام تلاش خود را انجام داده است تا دامنه تعهدات خود را گسترده تر نموده و با نوآوری در زمینه فعالیت خود به مخاطبان موسیقی ارکسترال بیفزاید و از ابقاء فرم های موسیقی کلاسیک اطمینان حاصل کند.

لقمان علی، درامر مسلمان (I)

لقمان علی یک نمونه کامل است، یک الگوی تاریخی… موزیسینی اصیل که پیوسته در حال سفر است. با اینکه زمان و مکان به دنیا آمدنش کاملا مشخص است اما پس از آغاز فعالیت حرفه ایش خانه خود را در هر نقطه ای از دنیا می داند. او تحصیلات موسیقیایی خود را در نوجوانی یعنی در دهه های افسانه ای ۵۰ و ۶۰ قرن بیستم، در موسیقی گاسپل (Gospel Music)، بلوز، موسیقی ریتم و بلوز (R & B) و جز انجام داد.

پنجمین کنسرتو

“خواستها، خواه شدید باشد خواه نه، هرگز نباید طوری بیان شود که نفرت آور گردد. موسیقی نیز در سهمناکترین حالت خود، نباید گوش را آزار دهد، بلکه آنجا هم باید گوش را بنوازد و پیوسته موسیقی بماند.” (موتسارت، ۱۷۸۱)