اپرای لیلی و مجنون (۲)

به خاطر می آورم که آن شب ماردم را خیلی اذیت کردم! بیش تر از آن پرده سیاه شاکی بودم، نمی توانستم صحنه را به خوبی ببینم و از او سؤال هایی درباره داستان اپرا می پرسیدم. حواستان باشد که ما مثل بچه های امروزی با تلویزیون و رادیو و تئاتر بزرگ نشدیم، در نتیجه آنچه بر روی صحنه رخ می داد کاملا واقعی جلوه می کرد!

واقعا شخصیت مجنون که حسینگولو سرابسکی (Huseingulu Sarabski) اجرا می کرد را دوست داشتم.

مجنون از عشقش به لیلی دیوانه شد. در صحنه پایانی مجنون با لباسی پاره و کهنه بر مزار لیلی می آید. او آن قدر پریشان حواس و خسته است که حتی خویشاوندانش را نیز به جا نمی آورد. همانطور که داستان پیش می رود حتی حیوانات نیز در غم مجنون به اندوه نشسته اند. …و در آخر، مجنون در کنار مزار لیلی جان می سپارد.

یادم می آید که این صحنه آن قدر تأثیر گذار بود که می خواستم گریه کنم. اما پدرم به من آموخته بود که مردان کوهستان هیچ گاه گریه نمی کنند. مادرم هم سعی می کرد من را آرام کند و به من می گفت که این فقط یک داستان است و من نباید خودم را ناراحت کنم. پس از پایان اپرا خانوداه ام کمی در سالن منتظر ماند تا هنرمندان هم بیایند. سرابسکی هم بیرون آمد و من دیدم که او کاملا سر حال است. پس خیالم راحت شد.

پشت صحنه

حسین آرابلینسکی (Husein Arablinski) کارگردانی اپرا را بر عهد داشت. حاجی بیف نیز آن شب در جایگاه ارکستر حضور داشت و ویولن می نواخت. گوربان پریموف تار می زد و خواننده های مقام را همراهی می کرد. رهبری ارکستر نیز بر عهده عبدل اهوردیف (Abdul Ahverdiyev) بود. اهوردیف نویسنده و نمایشنامه نویسی معروف و از اهالی شهرستان شوشا بود. او نسخه نمایشی لیلی و مجنون را نوشته بود که حاجی بیف ده سال پیش از اجرا و در سن سیزده سالگی آن را خوانده بود.

در واقع، حاجی بیف از زمانی که در مدرسه علوم دینی در تفلیس درس می خواند ایده نوشتن اپرایی با موضوعات ادبی و موتیف های موسیقیایی آذری را در ذهن می پروراند. در همان تفلیس بود که حاجی بیف فرصت دیدن اپرای ایتالیایی آرایشگر شهر سویل (Barber from Seville) اثر روسینی را پیدا کرد.

یکی از جنبه های بی همتای این اجرا این بود که حاجی بیف از فرم های نانوشته مقام های سنتی آذربایجان استفاده کرده بود اما او اصرار داشت که خواننده های مقام بر اساس شعر فضولی بخوانند. بسیاری از بخش های اپرا کاملا شبیه شعر اصلی هستند.

اگرچه آواز کر از سنت های آذری نبود اما حاجی بیف گروه کری را ترتیب داد تا بر آنچه که در طرح داستان رخ می دهد بیفزایند و اپرا را پویا تر کنند. او همچنین بر این بود تا با این کار حالت روانی شخصیت ها را نیز پر رنگ تر کند. این نخستین باری بود که در آذربایجان از کر استفاده می شد.

از نظر حاجی بیف اپرا بسیار موفق بود. او معتقد بود که مردم شدیدا به اجرایی نمایشی از اثری کلاسیک که با موسیقی فولکلور همراه است نیاز دارند. او همچنین سارابسکی را به خاطر موفقیتش در اجرای بسیار هنری نقش مجنون مورد تحسین قرار داد.