«ربنا» با صدای شجریان

«ربنا» با صدای شجریان
علی نجفی ملکی و سجاد پورقناد

برای بسیاری از ایرانیان، افطار بدون ربنا رنگ و بویی ندارد. سالهاست صدای چابک و زیبای شجریان در این ساعات مردم را مجذوب خود می کند.

شجریان در مورد اجرای این اثر که در تیر ۱۳۵۸ ضبط شده می گوید، انگیزه اصلی من در خواندن این دعا تدریس آن به دو هنرجو بوده و در یکی از استودیوهای رادیو ضبط شده که پس از مدتی بدون اجازه از رادیو پخش می شد و اکنون جزو برنامه های اصلی رادیو و تلویزیون در ماه رمضان است. امروز می خواهیم نگاهی موسیقایی تر به «ربنا» بیندازیم.

ربنای شجریان با پشتوانه آموزش های دوران جوانی شجریان در زمانی که در محضر پدرش آموزش های قرآن می دیده شکل گرفته و این قطعه یکی از دعاهایی است که شجریان در آن سالها اجرا کرده است. لازم به ذکر است که محمد رضا شجریان در جشنواره های داخلی و جهانی قرآن نیز موفق به کسب جوایز برتر این مسابقات شده است.

ربنا طبق سنت اجرایی این دعاها روی دستگاه‌های قرآنی خوانده شده و این اثر از دستگاه «رست» یا «راست» شروع شده و در خاتمه به دستگاه «عجم» (شبیه به ماهور) مدلاسیون می‌شود. (نام عجم بر این دستگاه که یکی از دستگاههای هفتگانه قرآنی است، می‌تواند نشان دهنده عدم وجود چنین دستگاهی در الحان قدیم عربی باشد!)

در این اثر به خوبی می توان تاثیرات شیخ نصرالدین طوبی و شیخ طه الفشی را مشاهده کرد که البته ربنای شجریان بسیار شکیل تر و زیباتر اجرا شده است. نیز این اجرا تقریباً فاقد تحریر است و بجز چند نت، تماماً بوسیله غلت و ویبراسیون اجرا شده که اجرای ماهرانه آن بسیار چشمگیر است.

ربنای شجریان از ابتدا، روی نغمه‌های «B4» و سپس «C5» اوج می گیرد و در حوالی این نتها گردش دارد که اجرای آن برای خوانندگان چپ کوک هم آسان نیست و در ادامه تا نغمه «Eb5» به بالاترین درجه خود می رسد. (البته ربنایی که از صداوسیما پخش می شود نسخه چندان با کیفیتی نیست و ممکن است دور ضبط بالا یا پایین برده شده و نت ها تا حد کمی بالا یا پایین رفته باشد، ولی با این وجود، جنس صدای شجریان نشان می‌دهد که اشکالات دور ضبط زیاد نبوده است.)

«ربنا» در نواری که محمدرضا شجریان با نام «به یاد پدر» ضبط کرده منتشر شده است.

بشنوید ربنا را با صدای محمدرضا شجریان