ارکستر فارابی

ارکستر سمفونیک تهران در انگلیسی به این صورت نوشته می شود: Tehran Symphony Orchestra نه Tehran Symphonic. نام پرویز محمود هم در مدارک دانشگاهی اش به این صورت آمده: Mahmoud نه Mahmood.
در ضمن فکر می کنیم در تقابل نشان دادن ارکستر سمفونیک تهران با ارکستر فارابی چندان به واقعیت نزدیک نباشد. ارکستر سمفونیک ممانطور که از نامش پیداست ارکستر بزرگی بود با محتوای مشخص ولی ارکستر فارابی یک ارکستر مجلسی بود که عمده فعالیتش را روی تنظیم دوباره آثار ایرانی و به وقول خود زنده یاد حنانه آشنا کردن گوش ایرانیان به موسیقی چند صدایی گذاشته بود.
ضمنا این عبارت که آن اثر “شهرت جهانی” پیدا کرد خیلی اغراق آمیز است و خوب است سردبیران سایت پیش از انتشار مطالب به این مسایل هم توجه کنند.
خوب بود در پایان مطلب لیستی از آثار ضبط شده و موجود با ارکستر فارابی هم ارائه می شد.

در ضمن …. جناب آقای بابک! محض اطلاع شما و دیگر دوستان، اینجانب نکات ذیل را به استحضار می رساند: ۱. اول اینکه: بر خلاف اظهار نظر شما نام (ارکستر سمفونیک) به معنی ی ارکستر بزرگ و با محتوای موسیقی مشخص نمی باشد. و طبق گفته کنت کنان (آهنگساز آمریکایی و استاد علوم کمپوزیسیون و صاحب نظر معتبر و نویسنده کتاب معروف ارکستراسیون) در صفحه ۲۸ همین کتاب ارکستراسیون او، که توسط جناب هوشنگ کامکار ترجمه و (چاپ اول آن در سال: ۱۳۸۲ توسط نشر افکار) چاپ شده است و همچنین طبق نظر بسیاری از تئوریسین ها و صاحب نظران معتبر ارکستراسیون از قبیل کورساکف، برلیوز، شارل کوکلن و ساموئل آدلر اصطلاح (ارکستر سمفونیک) معنی دقیق و کاملا مشخصی ندارد. ۲. دوم اینکه: یک ارکستر سمفونیک با توجه به تعداد سازها و تعداد نوازندگانی که دارد در چهار گروه سازهای اصلی ی خود: سازهای زهی، سازهای بادی چوبی، سازهای بادی برنجی و سازهای کوبه ای و احیانا بکار گیری سازهایی از دو گروه فرعی: سازهای کلا ویه دار و سازهای زهی مضرابی، می تواند از نظر اندازه و ترکیب متفاوت باشد و در سه نوع ارکستر بزرگ و ارکستر متوسط و ارکستر کوچک قابل تشکیل و متغیر است. و اینکه شما می گویید ارکستر سمفونیک به معنی ی ارکستر بزرگ می باشد کاملا غلط است و عدم آگاهی کافی شما را از ارکستر سمفونیک می رساند. زیرا همانگونه که توضیح داده شد، ارکستر سمفونیک می تواند در انواع کوچک و متوسط هم وجود داشته باشد. و یک ارکستر سمفونیک لزوما بزرگ نیست. ۳. سوم اینکه: آثار اجرا شده با ارکستر سمفونیک برخلاف ادعای شما منحصر به اجرای آثاری با محتوای مشخص نیست. اتفاقا محتوای آثار اجرا شده توسط ارکستر سمفونیک خیلی وسیع است و حتی نا محدود! و آثار اجرا شده با یک ارکستر سمفونیک َشامل یک دوره مشخص و محدود تاریخ موسیقی نیست. و ارکستر سمفونیک می تواند عهده دار اجرای آثار موسیقی در دوره ها ی مختلف و سبک ها و ژانرهای گوناگون را بر عهده بگیرد. و از این نظر هیچ محدودیتی ندارد. یک ارکستر سمفونیک در اندازه های بزرگ، متوسط و یا کوچک با توجه به قابلیت های بالایی که دارد، قادر به اجرای آثاری در سبک و ژانرهای گوناگون در دوره های مختلف موسیقی می باشد. از اجرای سمفونی های دوره کلاسیک و رومانتیک گرفته …. تا آثاری از دوره های امپرسیونیسم و نیو رومانتیک و قرن بیستم و غیره و در ژانرهای مختلف موسیقی قرن هجدهم، نوزدهم، قرن بیستم و بیست ویکم (کلاسیک، رومانتیک، نیو رومانتیک، نیو کلاسیک، مدرن، راک، جز، مینی مال و حتی موسیقی پاپ و ………. ) با اجرای آثاری از آهنگسازانی همچون: هایدن، موتزارت، بتهوفن، چایکوفسکی، برامس، دبوسی، بلا بارتوک، استراوینسکی، شوئنبرگ، شوستاکوویچ، آرام خاچاطوریان، اوزئیر حاجی بیگ اف، فیکرت امیروف، مرتضی حنانه، حسین دهلوی، هوشنگ استوار، ثمین باغچه بان، وبرن، گرشوین، لیگتی، بولز و …….گرفته تا موسیقی هایی در سبک های آتونال و آوانگارد و غیره. همچنین یک ارکستر سمفونیک می تواند آثاری با خصوصیات ملی هر کشوری را اجرا کند. و به همین دلیل است که اغلب کشورهای دنیا ارکستری که به نام ارکستر ناسیونال (ملی) دارند، همان ارکستر سمفونیک است که البته محتوای موسیقی ارکستر ناسیونال هر کشوری در رپرتوار آثار اجرایی آن و آهنگسازان ملی آن کشور مشخص می شوند و آن آثار اجرا شده توسط ارکستر ناسیونال دارای خصوصیات ملی ی موسیقی آن کشور می باشد. که توسط ارکستر ناسیونال (ملی) اجرا می شود. ۴. و دقیقا به همین جهت بود که استاد زنده یاد مرتضی حنانه، ارکستر فارابی را تاسیس کردند. زیرا با وجود آنکه خود از بنیانگذاران تاسیس ارکستر سمفونیک تهران بودند، پس از پایان تحصیلات در واتیکان و ایتالیا و در بازگشت به ایران این نیاز را احساس کردند که داشتن ارکستر سمفونیک دیگری در ایران لازم است تا به اجرای آثار آهنگسازان ایرانی با خصوصیات و عناصر ملی ایرانی پرداخته شود و بر خلاف ادعاهای شما این ارکستر یک ارکستر مجلسی نبوده است بلکه یک ارکستر سمفونیک (با دارا بودن بخش سازهای زهی آرشه ای، بادی های چوبی، بادی های برنجی، سازهای کوبه ای) بود.۵. و همچنین به زعم شما عهده دار اجرای تنظیم دوباره!!! آثار ایرانی هم نبود. بلکه در این ارکستر آثاری از آهنگسازان ایرانی اجرا می گردید که تاکنون اجرا نشده بود و رپرتوار اجرایی آثار ارکستر فارابی از قبل وجود نداشت تا بخواهند آن را تنظیم دوباره کنند. و کار این ارکستر از این نظر از کار ارکستر سمفونیک تهران مشکل تر بود زیرا در ارکستر سمفونیک تهران قطعات جهت رپرتوار اجرایی از قبل وجود داشت و رپرتوار آن هم اجرای آثار آهنگسازان کلاسیک کشورهای غربی و اروپایی بود. ولی در ارکستر فارابی باید آثاری با اصول کمپوزیسیون ساخته و تولید می شد و نه هر اثری! بلکه آثاری با خصوصیت موسیقی ملی ایرانی ولی جهت اجرا با ارکستر سمفونیک و می بایست آثاری بر مبنای موسیقی ایرانی برای این ارکستر آهنگسازی (کمپوزیسیون) می گردید. و آن آثار اجرا شده توسط ارکستر فارابی از هر جهت (ملودی، هو مو فو نی و پلی فونی و دیگر عناصر کمپوزیسیون) که به اجرا در می آمد، کاملا ایرانی بود ولی توسط ارکستر سمفونیک (ارکستر فارابی) اجرا می شد. و از این جهت فعالیت این ارکستر در تقابل با فعالیت ارکستر سمفونیک تهران (که فقط آثار موسیقی کلاسیک غرب را اجرا می کرد) بود. و تاسیس چنین ارکستری تا آن زمان در ایران بی سابقه بود و هست. و کار بسیار پر اهمیت و نقطه عطف موسیقی ایران می باشد که به همت بزرگمردی همچون مرتضی حنانه صورت گرفته است. و متاسفانه دیگر تکرار نشد و هیچوقت ارکستری به انسجام ارکستر فارابی جهت اجرای آثار آهنگسازان ایرانی در ایران تشکیل نشد. ۵. در ضمن به چه علت شما تشخیص داده اید که عبارت شهرت جهانی برای ارکستر فارابی و اثر اوراتوریو مرتضی حنانه خیلی اغراق آمیز است؟ بروید و دوباره مقاله را بهتر بخوانید. آیا وقتی اثری از مرتضی حنانه در سال ۱۹۶۶ (یعنی دقیقا نیم قرن پیش) در رقابت بین المللی و جهانی مقام اول را در پاریس بدست می آورد و این اثر از رادیو های بیست و یک کشور جهان با اجرای ارکستر فارابی پخش می شود، عنوان شهرت جهانی برای آن اغراق آمیز است؟ مسلما اینکه این موضوع یک واقعیت انکار ناپذیر است که اسناد آن هم وجود دارد و ما به عنوان یک ایرانی باید به این موضوع افتخار نماییم. نه اینکه خودمان بخواهیم تیشه به ریشه بزرگان موسیقی خود زده و آن را بی جهت انکار کنیم. و بهتر است شما به جای توصیه نامربوط به سردبیران این سایت، در این رابطه قبل از نوشتن و ارسال هر مطلبی کمی بهتر و بیشتر فکر کنید. امیر آهنگ هاشمی (آهنگساز، مدرس مبانی و اصول اجرای موسیقی و علوم کمپوزیسیون. و از آخرین شاگردان استاد زنده یاد مرتضی حنانه)