کتابی برای آموزش تحلیل دانشورانه‌ اثر موسیقایی (۲)

برگردان نسخه‌ی فارسی

«مفاهیم شنکر در آنالیز موسیقی تونال» تا آنجا که می‌دانیم اولین کتابی است که به زبان فارسی در مورد فنون تجزیه و تحلیل موسیقی منتشر می‌شود (۵). بنابراین دور از انتظار نیست که مانند بسیاری از رهآوردهای محیط دانشگاهی غرب به زمانی طولانی نیاز باشد تا جامعه‌ی دانشجویان با آن آشنا شوند و به مهارتی برسند که بتوانند به دید انتقادی به آن نگاه کنند(۶).

متاسفانه بدون مقابله با متن اصلی نمی‌توان با اطمینان خاطر کافی در مورد کیفیت ترجمه‌ی یک اثر اظهار نظر کرد (۷).

اما در متن کتاب حاضر نشانه‌هایی هست که نشان‌دهنده‌ی کم دقتی ترجمه می‌توان به حسابشان آورد. از همه واضح‌تر و مسلم‌تر برگردان خود نام کتاب است. عبارت «Analysis of Tonal Music: A Schenkerian Approach» که می‌توانست به سادگی به «تجزیه و تحلیل موسیقی تونال: یک رویکرد شنکری» یا به شکلی روان‌تر در فارسی، «رویکردی شنکری به تجزیه و تحلیل موسیقی تونال» نوشته شود «مفاهیم شنکر …» ترجمه شده است. عبارت حاضر جدا از اشتباه بودن، به سختی در ذهن خواننده این تصور را پدید می‌آورد که «شنکر» نام پایه‌گذار روش تجزیه و تحلیلی است که قرار است در کتاب آموزش داده شود. برای روشن‌تر شدن موضوع در نظر بگیرید عبارتی مانند «مفاهیم بتهوون در فرم سونات» چه اندازه در مقایسه با «رویکرد بتهوون به فرم سونات» گویا است.

نمونه‌ی دیگری که تنها می‌توان وضعیت اصلی آن را به قرینه حدس زد این جمله است: «فرض بر این است که مخاطبین کتاب زمینۀ تحصیلی بالا در موسیقی دارند یا دانشجویانی هستند که در سال بعد در رشته موسیقی فارغ التحصیل می‌شوند.» (کادوالادر و گانیه ۱۳۹۱: ۱۲). ترکیب «زمینۀ تحصیلی بالا» که احتمالا برگردان «Highly Educated …» یا عبارتی مشابه آن است، به معنای کسی است که «به خوبی در موسیقی آموزش دیده» است، نه این که لزوما تحصیل دانشگاهی کرده باشد.
به طور کلی متن کمی با لکنت پیش می‌رود و ساختار جملاتش خیلی سلیس نیست.

با در نظر داشتن این که متن اصلی روان و گویا بوده (۸) احتمالا مشکل در برگردان پیش آمده است.این بی‌دقتی و گنگی که در برخی از جملات -که تعدادشان نیز کم نیست- به چشم می‌خورد، در تضاد با هدف یک متن آموزشی معتبر (که فهماندن مطلب به بهترین وجه است) قرار گرفته و مانعی بر سر راه آن پدید می‌آورد.

پی نوشت

۵- البته تاکنون مقالات و کتاب‌هایی تحت عنوان تجزیه و تحلیل یا با موضوع مرتبط با آن به فارسی منتشر شده است، اما اغلب آنها در زمره‌ی مطالعات موردی مرتبط با موسیقی ایرانی قرار دارند. برای آگاهی از فهرست نسبتا جامعی از این نوشتارها رک. (صداقت‌کیش ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹الف و ۱۳۸۹ب).
۶- به نظر می‌رسد تنها تفاوت اکنون این است که بخش اعظم جامعه‌ی دانشوران و دانشجویان ما در صورت لزوم از متن‌های اصلی بهره می‌گیرند و تنها به ترجمه‌های انجام شده محدود نمی‌مانند.
۷- متن اصلی این کتاب را متاسفانه نتوانستم به دست بیاورم و مقابله‌ی دقیق کنم. از همین رو جز عنوان کتاب و چند نقل قول پراکنده که در متن‌های دیگر بود چیز دیگری برای مقایسه در اختیار نداشتم و ناگزیر در این بخش به کیفیت متن فارسی و قرینه‌یابی اشتباهات معمول ترجمه که می‌شناختم و نیز روند برگردان در آثار دیگر مترجم توجه کردم.
۸- این نکته را نقد و معرفی‌هایی که ذکر شد تصریح کرده‌اند. و چون هر سه به شکل‌های مختلف به آن اشاره کرده‌اند می‌توان تقریبا اطمینان داشت که چنین است.