گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

آرشین مال آلان


“آرشین مال آلان” از جمله جذاب ترین داستان های فرهنگ آذربایجانی است که در سال ۱۹۱۰ میلادی توسط اوزیر حاج بایف (Uzeyir Hajibeyov) موسیقیدان شهیر آذری بصورت اپرای کوچک (Operetta) تهیه شد. این اپرا آنقدر مورد توجه علاقمندان به فرهنگ و هنر آذربایجان قرار گرفت که امروزه نیز به مناسبت های مختلف کماکان شاهد اجراهای مختلف از آن هستیم.

هر چند اصطلاح “آرشین مال آلان” را The Cloth Peddler به معنای دستفروش پارچه ترجمه کرده اند، اما جا دارد اشاره کنیم که آرشین (Arshin) واحد قدیمی اندازه گیری طول در روسیه بوده که تقریبآ معادل ۷۱ سانتیمتر است و “مال آلان” به معنای کسی است که جنسی – یا همان مالی – را خریداری می کند و ترکیب “آرشین مال آلان” بیشتر به مفهوم افرادی است که پارچه را بصورت متری خریداری می کنند.

audio file
آرشین مال آلان – قسمتی از مقدمه

بر اساس این داستان پنج نسخه فیلم (یکی از آنها در تهران و به زبان فارسی) تهیه شده است. نسخه های اول و دوم این اثر در سالهای ۱۹۱۶ و ۱۹۱۷ قبل از انقلاب بلشویک ها و پایه گذاری اتحاد جماهیر شوروی تهیه شد. چند ماه پس از نمایش اولین نسخه این فیلم، ترجمه آن در کشورهایی مانند روسیه، ارمنستان، یونان، ایران، انگلستان، فرانسه، ازبکستان و تاجیکستان نیز به نمایش در آمد.

نسخه سوم فیلم به دستور استالین تهیه شد
نسخه سوم فیلم، در زمان حکومت شوروی سابق و جنگ جهانی دوم تهیه شد که به اعتقاد همه دست اندرکاران هنری، با وجود آنکه بصورت سیاه و سفید تهیه شده است، موفق ترین نسخه این فیلم موزیکال شناخته شده است. کارگردانی این فیلم را رضا طهماسیب (Reza Tahmasib) و نیکولای لشنکو (Nikolai Leshenko) بر عهده داشتند.


صحنه ای از نسخه سال ۱۹۶۵

رشید بهبودف (Rashid Behbudov خواننده بزرگ آذری) در این فیلم نقش “عسگر” که یک تاجر ثروتمند است را بازی می کند که برخلاف رسم روزگار می خواهد همسر آینده اش را خود انتخاب کند؛ بنابراین با مشکلات مربوطه دست به گریبان می شود. عسگر که دارای عقاید روشنفکرانه و مدرن است به توصیه دوست خود (سلیمان) تغییر قیافه داده خود را بصورت یک پارچه فروش دوره گرد در می آورد تا به این روش بتواند با فروش پارچه به زنان، همسر مورد علاقه خود را پیدا کند و ….

(بسیاری معتقد هستند که موزیکال “آرشین مال آلان” نگاهی انتقادی و طنز گونه به برخی آداب و رسوم اجتماعی قدیم دارد که باعث بوجود آمدن محدودیت در فعالیت اجتماعی زنان و یا برقراری ارتباطات اجتماعی میان زن و مرد می شود. حاج بایف پیش از این در “لیلی و مجنون” (۱۹۰۸) که منجر به تهیه دو فیلم موزیکال دیگر شد نیز چنین تجربه ای را کرده بود.)

audio file
آرشین مال آلان – دخترها


Niyazi , 1912-1984
در رابطه با نسخه سوم ذکر این نکته نیز لازم است که استالین به زیبایی بدون حد و مرز موسیقی حاج بایف و علاقه مردم به این داستان به خوبی واقف بود و به همین دلیل با وجود آنکه کشور در گیر مشکلات جنگ جهانی بود، برای ایجاد وحدت و تقویت روحی مردم دستور داد تا مجددآ فیلمی در خور این موسیقی زیبا تهیه شود، که ماحصل آن این نسخه موفق بود.

نسخه سوم یکسال بعد جایزه استالین (Stalin Award) را دریافت کرد و دست اندر کاران آن یعنی آهنگساز، کارگردان و رهبر ارکستر نیز مفتخر به دریافت این جایزه شدند.

audio file
آرشین مال آلان – عسگر

نسخه بعدی بصورت رنگی توسط توفیق تقی زاده (Tofig Taghizade) در سال ۱۹۶۵ تهیه شد. در این نسخه خوانندگان بزرگ اپرا همچون رشید بهبودف در نقش عسگر، خورامان قاسیموف (Khuraman Gasimova) در نقش گلچهره و فیدان قاسیموف (Fidan Gasimova) در نقش آسیه بازی می کردند.

نیاز جاجی بایف
رهبری ارکستر نسخه پنجم را نیازی (Niyazi , 1912-1984) از بزرگترین رهبران ارکستر تاریخ آذربایجان بر عهده داشت. نیازی – با نام اصلی نیاز جاجی بایف (Kniaz Hajibeyov) – فرزند ذولفقار حاجی بیف (Zulfigar) آهنگساز آذری بود و عموی او کسی نبود جز اوزیر حاجی بیف (اوزیر حاج بیگوف) بنیانگذار موسیقی کلاسیک و تاج ذرین موسیقی آذری.

audio file
آرشین مال آلان – آسیه

او علاوه بر آنکه حدود ۴۶ سال مسئولیت ارکستر سمفونیک آذربایجان را بعهده داشت، به درجه ای از توانایی رسید که رهبری ارکسترهای بزرگ سمفونیک جهان همچون، پراگ، برلین، بوداپست، بخارست، نیویورک، پاریس، لندن، پکن، … و نیز تهران را بر عهده داشت. نیازی یکی از موثر ترین افراد در معرفی موسیقی آذری به جهانیان محسوب می شود.


Uzeyir Hajibeyov , 1885-1948
اوزیر حاجی بایف راجع به کار خود می نویسد :
“من کمدی موزیکال آرشین مال آلان را هنگامی که در کنسرواتوآر سنت پترزبورگ مشغول تحصیل بودم تهیه کردم، آخرین کاری بود که پیش از انقلاب ۱۹۱۷ آنرا تمام کردم.”

“آرشین مال آلان نمونه ای از زندگی مردم شهر شوشا در قره باغ است، جایی که من در آن بزرگ شدم.”

او اضافه می کند : “مشکل بزرگ من پس از تهیه این بود که باید تلاش های بسیاری می کردم تا مجوزهای لازم به منظور جلوگیری از سانسور آنرا، بگیرم.”

“ازآنجایی که عسگر شخصیتی روشنفکر دارد، بسیاری فکر می کنند این کاراکتر خود من هستم، اما این نظر بطور کل غلط است. عسگر نمونه ای از مردم عادی است که همه چیز را از دریچه تجارت نگاه می کند.”

“و دلیل آن ساده است، اگر او می خواهد پیش از ازدواج همسر آینده اش را ببینید، نه بخاطر روشنفکری است بلکه به دلیل آن است که او تاجر است و ازدواج را با معامله یا خرید جنس یکسان می انگارد.”

audio file
آرشین مال آلان – سلطان

یکی از هموطنان می گوید …
یکی از هموطنان آذری زبان ما می گوید در سال ۱۳۲۵ این فیلم در ارومیه پخش شد و نکته بسیار جالب برای ما این بود که فیلم زیرنویس نداشت، چرا که آنها به همان زبان ما صحبت می کردند. شنیدن صدای زیبای رشید بهبودف و مشاهده فرهنگ آشنای آذری در آن اثر بزرگ هنری، برای ما بسیار لذت بخش، خوشحال کننده و افتخار آفرین بود. “آرشین مال آلان” داستانی است که در دل هر آذری زبان جای دارد و هرگز فراموش نخواهد شد.

hajibeyov.com, imdb.com, movies2.nytimes.com
کاوه رهنما

کاوه رهنما

متولد ۱۳۴۶ تهران
لیسانس الکترونیک
نوازنده پیانو، پژوهشگر موسیقی

دیدگاه ها ۲۸

  • واقعآ دست آقای رهنما و دست اندر کاران این سایت درد نکنه. من تا بحال چنین مقاله جالبی راجع به ارشین مالالان نخونده بودم. بازهم صد رحمت به استالین …

  • سلام خیلی قطعات زیبایی بودند و تفاوتی با کارهای بزرگ نداشتند. جای تاسف هست که ما در کشور خومون با پتانسیل هایی که داریم چنین کارهایی رو درست نکردیم. اگر کردیم یکی به ما آدرسش رو بگه.

  • دوستان گرامی این کار شما ستودنی است، چرا که فرزندان ما باید از فرهنگ غنی پدران خود آگاه باشند. از شما تشکر می کنیم، شنید صدای رشید عزیز ما را یاد دوران کودکی انداخت.

  • با پدرم راجع به این موضوع صحبت کردمف میگفت زمان اونها این کارها رو بارها از تلویزیون پخش می کردند. جای تاسف هست که الان چنین کارهای زیبای موسیقی امکان پخش ندارند، فکر نمی کنم مشکل خاصی هم داشته باشند.

  • اگه میشه در مورد اپرای کوراغلو بنویسید.به جرات میتونم بگم ان بهترین اپرای حاجی بکف است.و اکثرا با این شاهکار اشنا نیستند.من وقتی گوش میکردمش گذر زمان رو حس نمیکردم.مرسی

  • علت ان که در ایران چنین کارهایی ساخته نشده انه که تو ایران همه میخوان در مورد همه چی نظر بدن.یکی هیچ اطلاعی از موسیقی ارانی نداره میخواد اپرا بنویسه با رنگ ارانی.یا عکسش.و دیگری ان دعوا و مرافعهای که بین ارانی و موسیقی کلاسیک وجود داره.حاجی بکف خودش نوازنده خوب تار بود.ولی توی سنت پترزبرگ هم درس خونده بود.تا تعادل بین ارانی و کلاسیک توی موسیقی ایرانی برقرار نشه(یعنی نه کلاسیک کلاسیکونه ایرانی ایرانی)مشکل حل نمیشه

  • علت ان که در ایران چنین کارهایی ساخته نشده انه که تو ایران همه میخوان در مورد همه چی نظر بدن.یکی هیچ اطلاعی از موسیقی اریانی نداره میخواد اپرا بنویسه با رنگ ایرانی.یا عکسش.و دیگری این دعوا و مرافعه های که بین ایرانی و موسیقی کلاسیک وجود داره.حاجی بکف خودش نوازنده خوب تار بود.ولی توی سنت پترزبرگ هم درس خونده بود.تا تعادل بین موسیقی ایرانی و کلاسیک در اثار موسیقی برقرار نشه(یعنی نه کلاسیک کلاسیک نه ایرانی ایرانی)مشکل حل نمیشه

  • مشکل دیگم اینه که یک سری از ما فکر میکنیم ایرانی و فرهنگش بیکلاسه.و میخواهیم فرهنگمون رو فراموش کنیم.یک سری هم کم مونده حزب نازی ایران رو تاسیس کنن.(بخصوص بین موسیقیدانها)

  • maghaleye jalebi bud merc, uzeir hajebeyov avvalin kesi bude ke musighi magami ro ba classis dar ham amikhte, omidvaram az karhaye digeye ou ke muhaye adam ro sikh sikh mikonan ham bezarid, mamnuun,zemnan az tofigh guliev, qara qarayev va kheili az bozorgaan haam mishe maghalati ro gozasht.. merc dustan

  • سلام. خسته نباشید. پر بیراه نیست که آرشین که به قول جنابعالی واحد طول در روسیه است همان ارش ARASH فارسی قدیم باشد. واحد طولی به اندازه حدود ۴۰ سانتیمتر.

  • آقای فرشچی و احمد خودتان ئذ مورد کلمه صد رحمت به استالین فکر کنید و در این مورد با اشخاصی که دچار مشکل با خود و اندیشه آزاد هستند نیز صحبت داشته باشید . و احمد جان امروز دز آذربایجان اگر مانند سابق سینما وجود ندارد و فیلمسازی پر رونق نیست اما سرعت رشد موسیقی در آذربایجان به حدی است که ما توان درک آن را نداریم .کافی است شما نه به جاز در آذربایجان و نه اپرا- موسیقی فیلم-فیلارمونی-و…کافی است سری به مدارس آن دیار زده وبا دانشگاههای موسیقی ما اگر بتوان دانشگاه گفت مقایسه کنید.

  • vaghti ke dar site wikipedia name uzeyir hajibeyov ra minevisam va an ra search mikonam dar moghabele namash in tozih ha ra miavarad:ahangsaz,rahbare orkestr,nevisande,motarjem,nemayesh nameh nevis,daneshmand,…be nazare man tanha farg beyne mozzart,bethoven va gheyre va gheyre tanha tu ine ke una dar almano otrish va digar mamaleke ghodratmand be donya umadan vali uzeyir dar azerbaycan.albatte be khatere in az khoda mamnuunam

  • ba tashakkor
    lotfan az shahkare uzeyir hajibeyov ke operaye koroghlu hast ham benvisid
    albatte fekr konam uzeyir tanha kasi hast ke hameye asar hash shahkare
    man in shakhs ro setayesh mikonam
    nabeghe tanha onvane shayesteye in marde

  • I really wanted to know more about the director and the writer of the film. and also when the the film had been made. thank you for the information. I believe that the film making art has been very developed, compared with the Iranian ones.Nasser Faramarzi

  • سلام با عرض خسته نباشید میخواستم خدمتتان عرض کنم که من برای داشتن یک نسخه با کیفت بالا از فیلم آرشین مال آلان و مشت عباد به کدام مرکز باید مراجعه کنم لطفا مرا راهنمایی کنید

  • سلام. خسته نباشین. مطالب جالب جذاب و گیرایی بود. دستتون درد نکنه. هر چند که از زمان نوشتن این پست خیلی گذشته ولی امیدوارم هنوز خودتون بهش سر بزنین و بتونین کمک کنین. من اصولا ترک یا اذری نیستم ولی علاقه زیادی به این زبان شیرین دارم. خلاصه کلام من هم مثل اون دوستمون دنبال فیلم هایی به زبان آذری هستم مثا هممون مشهدی عباد که بیست و چند سال پیش خوندم. میشه راهنماییم کنین از کجا میشه تهیه کرد.
    ممنون. موفق باشین . در پناه حق
    مـــســـــــا فـــر

  • با عرض سلام
    خسته نباشید
    با تشکر از راهنمائی شما و ارائه اطلات
    لطفا برای تهیه سی دی داستان آرشین مال آلان راهنمائی لازم را ارائه دهید در ضمن اگر داستانهای دیگر قدیمی از ایران به زبان ترکی دارید راهنمائی کنید
    شماره تماس :۰۹۱۲۲۱۳۹۲۷۴
    باتشکر از شما دوستان

  • سلام،
    از اینکه زحمت جمع آوری و انتقال مطالب فوق العاده جالب و خواندنی در مورد این فیلم رو کشیدید کمال سپاس و تشکر رو دارم.
    دوست عزیزم، من چطور می تونم تمامی قطعات این فیلم رو بصورت کامل تهیه کنم؟ اگر من رو راهنمایی کنید ممنون خواهم بود. ارادتمندم…

  • با سلام و خسته نباشید
    من و خانواده ام عاشق فیلمهای قدیمی آذر ابیجانین مرکزی هست که با مراجعه به آنجا بشه خرید کرد و یا سایتی است بتونم دانلودشون کنم
    قی نانا-آرشین مال الان-بابک-مشدی عباد-….

  • ترانه های ارشین م الالان خیلی جالب است بد نیست بدانید قبل از انقلاب در ایران هم نمایشنامه ای از تلویزیون در همین رابظه پخش شدکه من تاکنون موفق نشده ام که انرا بدست بیاورم اگر کسی اطلاعی دارد ممنون میشوم راهنایی کند امان امان هی ابرو کمان هی مالالان دلارام دلبر جان

  • سلام من دنبال فیلم این داستانم هر چی جستجو میکنم نمیتونم دانلود کنم لطفا در صورت امکان لینک فیلم رو برای ایمیل من ارسال کنید ممنون خواهم شد

بیشتر بحث شده است