یکی از تمدن های مهم پیش از آریایی ها تمدن عیلام است (۳۰۰۰-۶۴۵ ق. م) مرکز تمدن عیلام، شوش بود. تمدنی مهم به لحاظ فرهنگی و هنری. یک جا نشین بودند و بسیار مذهبی، آثاری از آنان باقی ماند است. خدایان متفاوتی داشتند که آن خدایان در اماکنی به نام زیگورات (معابد عیلامیان) پرستش میشدند. یکی از این زیگورات ها، چغازنبیل است. زیگورات ها ۵ طبقه بودند امروزه ۲ طبقه از آن باقیست که از جنس گل رس و آجر هستند. در کتیبه ها آمده که نوازندگانی در اختیار خداوندان بودند. آنها از صبح تا شام در حال نواختن بودند و بسیار متدین. از چغازنبیل مهری به نام چغامیش باقی مانده که اولین تصاویر ساز حکاکی شده روی آن است. حجاری دیگری نیز به نام کول فره که آن نیز تصاویر ساز در بر دارد.

حکومت های فلات ایران پراکنده بودند. اولین تجربیات یکجانشینی ولی فاقد یک سلطنت کلی و یکپارچه. یکی از تمدن های مهم سیلک کاشان است. آریایی ها پس از ورود یک حکومت یکپارچه ایجاد می کنند که تمام تمدن پیش از آریایی در آنها وجود دارد. بررسی تمدن پیش از آریایی نشان می دهد که آنها تحت تاثیر بین النهرین، آشور، بابل و کلده هستند. خود بین النهرین ریشه در مصر دارد.