علیرضا میرعلی نقی
در جهان اصوات
امین السادات شهمیری، هفتاد و هفت ساله است!* اما مانند مردی حداکثر ۶۰ ساله به نظر می آید. شصت ساله ای نیرومند و توانا و پرکار. او از اولین نسل آکوستیک دانان و مدرسان فیزیک اصوات، بعد از نسل دکتر مهدی برکشلی و نسل ضیاءالدین اسماعیل بیگی است که متاسفانه به طرز روشنی، شناسانده نشده و فروتنی او نیز عاملی مزید بر علت اصلی بوده است.
بیشتر تحصیلکردگان هنرستان عالی موسیقی از سال های ۱۳۳۵ ۱۳۳۴ به بعد، با نام و چهره مهربان او آشنایی دارند. هم اکنون نیز استاد شهمیری با جدیت تمام به ویراستن مجدد آثار خود مشغول است و دمی از تلاش نمی ایستد.
او هفتاد و هفت سال پیش در بابل متولد شد. در بیست و پنج سالگی از دانشگاه تهران لیسانس در علوم گرایش فیزیک گرفت. تحصیلکرده های این رشته در آن زمان بسیار محدود بودند و غالبا بعد از اخذ درجه ای به این مهمی در آن روزگار جذب مشاغل اداری می شدند و به رتبه های بالا می رسیدند.
اما شهمیری جوان، راه سخت و پر مشقت معلمی را برگزید. معلمی شغل نیست، عشق است و از مقوله ایثار و در زمان جوانی شهمیری این راه سخت تر از امروز بود. به گفته خودش از اول برای معلمی آفریده شده بود! همزمان با تدریس، تحصیل علم می کرد. در سال ۱۳۳۵ پنجاه سال پیش در یک آزمون تخصصی شرکت کرد و دو سال بعد، طبق تشخیص و تصویب شورای عالی فرهنگ، تحصیلات او معادل درجه مهندسی شناخته شد. درجه ای که برای اخذ پست معاونت در هر وزارتخانه ای به رسم و معیار آن روزگار، کافی می نمود. ولی شهمیری جوان به راه خود رفت.
در ابتدا مشغول صدابرداری و نسخه برداری (به قول معروف آن زمان: دوبل کردن) صفحه های قدیمی در صداخانه و آرشیو وزارت فرهنگ وهنر وقت مشغول شد و شاید جزو اولین ایرانیانی است که به این کار پرداخته و از این جهت باید در تاریخ تحول ضبط موسیقی در ایران، برای او مداخلی ویژه قائل شد. چهره نامدار تحقیق در عرصه موسیقی های بومی ایران در آن زمان، دکتر لطف الله مبشری بود. از نخستین محققان و یا دقیق تر بگوییم: گردآورندگان موسیقی های بومی در شرایط دشوار ایران پنجاه الی شصت سال پیش و صاحب کتب و مقالاتی در این زمینه. امین شهمیری در کنار کار تحقیقی خود، از اسفند ۱۳۳۷ در هنرستان عالی موسیقی به تدریس صداشناسی یا آکوستیک پرداخت.
سفرهای متعدد او به اقصی نقاط ایران برای جمع آوری میراث بومی مناطق گوناگون از همین زمان آغاز شد و مقالات متعددی در زمینه «فولکلور» در کنار یادداشت هایی درباره اصلاح صوتی برنامه های رادیویی و شناسایی سازهای ایرانی به قلم او در مجلات تخصصی به چاپ رسید. قطعاتی که او جمع آوری کرده در کتاب «موسیقی بلوچستان» با نت نویسی روانشاد دکتر محمدتقی مسعودیه و تحلیل های او به چاپ رسیده است. امین شهمیری اولین کسی است که به زبان فارسی مقالاتی در زمینه موسیقی های ذاتی (کافکریت) و آزمایشی انگاشته است. موضوعاتی که در پنجاه سال پیش در ایران ناشناخته بود. در ۴۱ سالگی نخستین کتابش را با هیاتی آراسته بر پیشخوان کتابفروشی ها دید: «صداشناسی موسیقی» که در شهریور ۱۳۴۹ توسط انتشارات خوارزمی به چاپ رسید و هفده سال بعد، در سال ۱۳۶۶ کتاب «اصول نورپردازی تئاتر» و در سال ۱۳۸۳ کتاب «امکانات صحنه» را منتشر ساخت.
کتاب صداشناسی با احترام و استقبال منتقدان و دانشمندان مواجه شد و پرویز منصوری، تئوریسین نامی موسیقی، مطلبی در ستایش از آن نوشت. کاری که تا به حال برای کتابی نکرده بود. شهمیری می توانست در فاصله این ۳۵ سال، کتاب های بیشتری منتشر کند ولی گرفتاری های زندگی و تدریس و نبودن مشوق برای مرد دانشوری چون او در محیط ما، باعث این کم کاری و گزیده کاری شد. از طرف دیگر، وسواس و حس مسئولیت او مانع از تالیف های پشت سر هم شده است. مسئولیت و دقت نیز از ویژگی های این معلم دانشور و مهربان است.
*این نوشته در ۱۶ آبان ۱۳۸۵ و زمان حیات دکتر امین السادات شهمیری نوشته شده است.
۱ نظر