محمد حسینی باغسنگانی
در عمل، این رویکرد به معنای استفاده همزمان از چندین مد برای ایجاد بافت صوتی غنی است. به عنوان مثال، در قطعه «بزرگداشت فردوسی»، حنانه از هم‌زمانی «مد شور می» و دشتی متعلق به آن (دشتی سی) استفاده می‌کند. این هم‌زمانی مدها نوعی کنترپوآن (پلی‌فونی) ایجاد می‌کند. هارمونی‌های خلق‌شده غالباً غیرسه‌صدایی بوده و مبتنی بر مدها هستند.
حنانه برای تداعی تأثیر میکروتن‌ها (ربع پرده‌ها) در موسیقی ایرانی، «از نت‌های متغیر» (متبدل) استفاده می‌کرد. مثلاً، آکورد ابتدایی «بزرگداشت فردوسی» از نت‌های می، سی (ثابت) و فا تشکیل شده است؛ هم‌زمانی می و فا تداعی‌کننده فا سری است. این نوع استفاده از نت‌های متغیر و حرکات مخالف در خطوط، سبب «استقلال بخش‌ها» در قالب یک رویکرد کنترپوآنی می‌شود.
حنانه و پیوند با موسیقی و شعر ایرانی
حنانه علاوه بر فعالیت‌های عملی، به تدوین مبانی نظری موسیقی ایران پرداخت. کتاب «گام‌های گمشده» (گام‌های گمشده) تلاش او برای یافتن یک رشته ارتباط منطقی و نظری میان اجزای مختلف موسیقی معاصر ایران است. او در این کتاب می‌کوشد تا با کمک معانی لغات و اصطلاحات متداول، به چگونگی این موسیقی پی ببرد.
حنانه در نظریات خود، نت تونیک غربی را معادل نت شاهد در موسیقی ایرانی تعریف کرده است. نت شاهد، نتی است که در یک گوشه یا آواز بیشتر از بقیه به گوش می‌رسد و به نوعی نت اصلی محسوب می‌شود.
درک حنانه از ضرورت نوآوری در سنت‌های مدال، او را با جریان‌های نوین ادبی و فرهنگی همسو می‌ساخت. در حوزه ادبیات، رابطه موسیقی و شعر همواره مورد بحث بوده است. دکتر محمد‌رضا شفیعی کدکنی در کتاب «موسیقی شعر» به دنبال اثبات وجود موسیقی در شعر است. در شعر کلاسیک، وزن تابع یک نظم حرکات و سکنات است. این نظم، اهل موسیقی را بر آن داشته که اوزان عروضی را مبنای اتانین خود قرار دهند. اگرچه «اوزان عروضی» در انتخاب شاعر کلاسیک اجباری است و باید تا پایان از آن تبعیت کند، اما این موضوع در اشعار نیمایی کمتر صادق است. اصلی که حسین دهلوی هم بر بسیار در کتاب خودش «پیوند شعر و موسیقی آوازی» کتابی که حاصل بیش از چهل سال پژوهشِ دهلوی بود و برای نخستین بار در سال ۱۳۷۹ توسط مؤسسهٔ ماهور به چاپ رسید و در نوزدهمین دورهٔ جایزهٔ کتاب سال در سال ۱۳۷۹ جایزهٔ کتاب سال در بخش هنر را به خود اختصاص داد.
از نظر حنانه و دیگر نظریه‌پردازان، اگرچه ساختار موسیقی دستگاهی ایران کاملاً بر مبنای بداهه‌پردازی و آزادی‌های تکنیکی است، اما تلاش‌هایی برای تثبیت و مدون کردن آن در دوران معاصر صورت گرفته است. حنانه با ابداع «هارمونی زوج» به دنبال ایجاد یک ساختار مدرن و در عین حال وفادار به مدالیته ایرانی بود. او به شدت با رویه آموزش ردیف مخالف بود که برومند در آن اصرار داشت هر گوشه باید دقیقاً به همان صورت اجرا شود. حنانه معتقد بود محدود کردن این موسیقی به یک نسخه ثابت، منجر به تکراری و کسل‌کننده شدن آن می‌شود. او باور داشت غنای موسیقی ایرانی در «بداهه‌پردازی» و «تغییر بی‌پایان» آن نهفته است.
۱ نظر