درباره کتاب «تاریخ موسیقی ایران از دستان تا دستگاه» (۲)

برای بهره‌­گیری از آثار باستانی، کتیبه­‌ها و نگاره­‌ها علاوه بر لزوم توجه به مسائل مشابه، به علوم مختلفی نیازمندیم:

* باستان­ شناسی: (Archeology) برای بررسی آثار باستانی.

* شمایل ­شناسی: یا دانش دریافت اطلاعات از تصاویر برای مطالعه و کسب اطلاعات از نگاره­‌ها، نقاشی­‌ها و تمامی مدارک تصویری در دوره­‌های مختلف زمانی.

* پالئوگرافی: (Paleography) یا دانش قرائت خطوط باستانی: برای رمزگشایی و خواندن کتیبه­‌ها، نوشته­‌ها و نسخ خطی و دریافت اطلاعات از آن­ها

مطالعات تاریخ موسیقی نیازمند همکاری علوم مختلف در کنار موسیقی است تا نتایجی دقیق، معتبر و قابل استناد حاصل شود.

کتابی که در دست دارید بررسی تاریخ موسیقی ایران با همین رویکرد از دوران باستان تا پایان حکومت صفویه است. علت انتخاب این بازۀ زمانی، تغییرات بنیادین نظام ساختاری موسیقی ایران در دورۀ قاجار و ورود ایران به دورۀ مدرن در این زمان است. در واقع، این کتاب تاریخ موسیقی ایران پیشامدرن را بررسی کرده است.

کتاب در پنج بخش: ایران باستان، استیلای اعراب، دوران تشکیل حکومت های مستقل، عصر مغول – تیموری و صفویه تنظیم شده که هر بخش شامل چندین فصل به فراخور رویدادهای موسیقی است. در ابتدای هر فصل، مفاهیم اصلی تحت عنوان «در این فصل می­‌خوانیم» آمده است تا خواننده در ابتدای خوانش خود دیدی کلی از فصل پیش رو بیابد و به­‌راحتی بتواند مباحث را دنبال کند.

در انتها نیز، مطلبی مرتبط با فصل برای افزایش دانش و لذت بردن بیشتر از مطالعۀ تاریخ موسیقی آمده است. در قسمت نتیجه‌گیری، خط تاریخی و سیر تحولات هر بخش، به­‌طور مختصر آورده شده تا ارتباط فصل ها برای خواننده مشخص‌­تر باشد و با کمک گرفتن از آن بتواند خود نیز، روند تحولات موسیقی ایران را در عصر مد نظر پیگیری کند. کتاب با سخنی کوتاه دربارۀ ورود مقولۀ دستگاه به موسیقی ایران خاتمه می‌‎یابد؛ و در انتها، پیوستی برای توضیح برخی واژگان تنظیم شده است.

در فصل های نهم، دهم، دوازدهم و سیزدهم در خلال بیان رویدادهای تاریخ موسیقی اشاره ای به مباحث نظری شده است که نیاز به شرح و بسط بیشتر آن‌ها احساس می شد. برای اجتناب از گسستگی مطالب، توضیحات دقیق‌تر و مفصل‌تر در پایان این فصل­‌ها با عنوان «توضیح بیشتر» آمده است.

این کتاب اولین کوشش نگارنده جهت بیان مباحث گاه دشوار تاریخ موسیقی به صورتی مدون­‌تر و زبانی ساده‌­تر از منابع قبلی است و قطعاً خالی از اشکال نیست. هرگونه اظهارنظر، پیشنهاد و انتقاد از سوی موسیقی­دانان، دانشجویان، محققان، اندیشمندان و عالمان این عرصه موجب دلگرمی و چراغی پرفروغ برای ادامۀ راه خواهد بود.