سجاد پورقناد
روش پژوهش
این پژوهش از منظر هدف بنیادین و از نظر روش، پیمایشی است. گردآوری اطلاعات در این مطالعه از طریق منابع اسنادی و کتابخانه‌ای مانند پایان‌نامه‌ها، مقالات و رسالات انجام پذیرفته است. هم‌چنین، استفاده از مصاحبه و پرسشنامه به عنوان یکی از شیوه‌های رایج گردآوری اطلاعات در این پژوهش قابل مشاهده است. در بخش میدانی، با مشخص نمودن جامعه آماری و تعیین حجم نمونه، گردآوری اطلاعات با توزیع پرسشنامه در بین استادان شناخته‌شده دف، اطلاعات لازم گردآوری شده است.
این پرسشنامه شامل ده سوال بوده که براساس موضوع مورد نظر طراحی شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل استادانِ فعالِ دف‌نواز در دهه شصت و هفتاد به عنوان نسل اول بوده‌اند که میزان فعالیت آنها براساس حضور پرشمار در آلبوم‌های موسیقی‌ای که در سایت بیپ‌تیونز (۴) وجود دارد، بررسی شده است. حجم نمونه نیز شامل شش نفر است. اعتبار این تحقیق از نوع روایی صوری است و هم‌چنین روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید راهنما و مشاور، ارزیابی و تایید شده است.
سوال‌ها و فرضیه‌های پژوهش
پرسش اصلی این پژوهش عبارت است از: استقبال یا عدم‌استقبال نوازندگان دف از سازهای دارای تزئینات، منطبق با چه منطق یا منطق‌هایی است؟ از جمله سؤالات فرعی می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- آیا تزئین بر روی ساز دف منجربه استقبال یا عدم‌استقبال از آن در نزد نوازندگان دف می‌شود؟
- مخالفین استفاده از دف‌های دارای تزئین، استفاده از دف‌های با چنین مشخصاتی را رویکردی «غیرهنری» و صرفاً «بازاری» و «مصرفی» می‌دانند؟
در این راستا، فرضیه‌های زیر برای این پژوهش قابل تصور است:
دف تزئین‌یافته مورد استقبال نوازندگان پیشکسوت دهه‌های شصت و هفتاد شمسی نیست.
این گروه از اساتید دف، طرح‌دار بودن ساز را رویکردی بازاری دانسته و خلاف ارزش هنری این ساز و جایگاه آن می‌دانند.
این سبک از دف، مورد استفاده دف‌نوازان آماتور و غیرحرفه‌ای است که با جبهه‌گیری نوازندگان حرفه‌ای دف و پیشکسوتان این ساز روبروست.
یافته‌ها و بحث
زمینه‌های یک سوگیری
سازِ دف، یکی از ادوات باستانی موسیقی ایران است؛ «دف، سازی متعلق به‌کل آسیای غربی است که ایران و شبه جزیره‌ی عربستان نیز جزئی از آن بوده است» (پهلوان، ۱۳۹۳، ۵۹). «دف در مناطق کُردنشین ایران جایگاهی رفیع داشته، از حرمتی خاص برخوردار است و مردم این نواحی برای آن قداست خاصی قائل بوده و این ساز برای آنان جنبه‌ی حماسی، رزمی، عرفانی و حتی طبی دارد که جنبه‌ی عرفانی آن بر دیگر جنبه‌ها غالب بوده و در خانقاه‌ها استفادۀ وافر دارد و بدون تردید از اساسی‌ترین سازهای عرفانی محسوب می‌‌گردد.» (طریقت، ۱۴۰۰).
۱ نظر