درباره کتاب «موسیقی کُرال ایران» (۲)

موسیقی کُرال به‌عنوان پدیدۀ موسیقایی نو که خاستگاه آن موسیقی کلاسیک است، از آغاز شکل‌گیری در ایران با مسائلی نظیر «هویت موسیقایی»، «بافت موسیقایی»، «پیوند شعر و موسیقی آوازی» و «تنظیم آوازهای محلی» مواجه بوده، که آهنگسازان ایرانی برای برخی از آن‌ها راه‌حل‌هایی یافته و در آثار کُرال خود به‌کار گرفته‌اند.

افزون‌بر مسائل مذکور، موسیقی کُرال ایران با چالش‌هایی نظیر «پیچیدگی نگارش آثار کُرال فارسی» و «غرابت شیوۀ آواز کلاسیک با ذائقۀ شنیداری ایرانیان» درگیر بوده که همواره آهنگسازان کُرال‌نویس، رهبران و خوانندگان گروه‌های کُر و مخاطبان را به خود مشغول داشته است. در این میان موانعی هم‌چون «واکنش‌های بازدارندۀ موسیقی‌دانان ایرانی»، «ناهمواری بستر آموزش موسیقی کلاسیک» و «محدودیت توانایی‌های فنی گروه‌های کُر ایرانی» بر پیچیدگی‌های آفرینش و اجرای آثار کُرال در ایران افزوده و گسترش آن‌را محدود ساخته است.

به‌نظر رسید که مطالعۀ جنبه‌های گوناگون موسیقی کُرال ایران می‌تواند در شکل‌گیری نگاهی عمیق‌تر به این حوزه و انسجام فعالیت‌های کُرال در کشور موثر واقع شده، آهنگسازان و رهبران گروه‌های کُر را چاره‌جویانه به فکر راه حل‌هایی جامعه‌شناختی و زیبایی‌شناختی در جهت معرفی و ترویج بهینۀ این گونۀ موسیقی آوازی گروهی بیندازد.

منابع مکتوب موسیقی کُرال ایران بسیار محدود و عمدتاً جنبه گزارشی دارند. امیراشرف آریان‌پور که خود عضو گروه کُر هنرستان موسیقی به رهبری گریگوریان بوده، در کتاب «موسیقی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب جمهوری اسلامی ایران» دربارۀ شکل‌گیری و فعالیت گروه‌های کُر در ایران و اجرای برخی آثار کُرال گزارش‌هایی داده است.

ایشان همچنین در «مجله موسیقی» نوشته‌هایی نظیر «از آواز و گروه آواز جمعی تا اجرای اولین اپرا در ایران» دارد که از منابع ارزشمند در زمینۀ شکل‌گیری گروه‌های کُر در ایران به‌شمار می‌رود. افزون بر این، نشریۀ تخصصی گزارش موسیقی در «ویژه‌نامۀ موسیقی کُرال» مصاحبه‌هایی خواندنی با رهبران شاخص کُر ایران، نظیر اولین باغچه‌بان، آلفرد ماردویان، گورکن موسسیان و هراچوهی ماکاریان منتشر کرده است (باغچه‌بان و همکاران، ۱۳۸۸، ۷ – ۱۴). از معدود منابع تحلیلی در این حوزه می‌توان به مقاله‌های «سیر تطور تنظیم آوازهای محلی ایرانی برای گروه کُر و رهیافت‌های نوین» (عسکری رابری، ۱۳۹۳) و  «چالش‌ها و موانع گسترش موسیقی کُرال در ایران» اشاره کرد.

پژوهش در حوزۀ موسیقی کُرال ایران با محدودیت‌ها و پیچیدگی‌های فراوانی مواجه است. نخست آنکه آرشیو مدونی از آثار کُرال آهنگسازان ایرانی، چه به‌صورت پارتیتور و چه نمونۀ صوتی، که دربرگیرنده گسترۀ مرزهای موسیقی کُرال کشور باشد، وجود ندارد. آثار کُرال آهنگسازان ایرانی عمدتاً به‌صورت دست‌نوشته بین علاقه‌مندان دست‌به‌دست می‌شود. بخشی از این آثار در اختیار ورثۀ آهنگسازان است و از برخی آثار، تنها یک عنوان در خاطرۀ جمعی مانده است؛ گو اینکه عدم مستندسازی شوربختانه محدود به موسیقی کُرال هم نیست. جستجوها نشان می‌دهد که تاکنون، تعداد اندکی پارتیتور از آثار کُرال آهنگسازان ایرانی منتشر شده است:

۱- «ترانه‌های روستایی ایران» اثر روبن گریگوریان، که به همت انجمن جوانان ارامنه ایران به زیور طبع آراسته شده است.

۲-  «مجموعه آثار کُرال» سرگئی آقاجانیان، که شامل آثار ارمنی و ایرانی این آهنگساز است و در ارمنستان انتشار یافته است (۲۰۱۰).

۳- آثار کُرال بهزاد رنجبران برای کُر و ارکستر در مجموعۀ «ما همه یکی هستیم» (We are One) و قطعه‌ای آکاپلا با همین عنوان که در واقع روی شعر سعدی با مطلع «بنی‌آدم اعضای یک پیکرند، که در آفرینش ز یک گوهرند» نوشته شده است.

۴- آثار کُرال مسعود نکویی در مجموعه‌های «یشکی»، «کاروونسرا» و «پته» منتشر شده است.