علیرضا میرعلی نقی
در سن ۲۰ سالگی نخستین اجرای تک‌نوازی نی خود را در دستگاه همایون در تئاتر اصفهان به صحنه برد و یک سال بعد قطعۀ معروف «سلام» را در دستگاه چهارگاه ساخت که از معروف‌ترین قطعات موسیقی ایرانی به شمار می‌رود. (این قطعه بعدها توسط حسین علیزاده در آلبوم صبحگاهی با سازبندی و ارکستراسیونی حجیم بازسازی شد.)
حسن کسایی نیز مثل اکثر نوابغ دیگر، بیشتر مدیون شور و شوق و تلاش و ریاضت و استعداد خویش است، هرچند که خود از راه اخلاق و رسم ادب و حرمت، و بر «قدر استاد نکو دانستن» اصرار و ابرام فراوان کند. حادثۀ بزرگ زندگی او، آشنایی مجدد با استاد بزرگ ابوالحسن صبا بود؛ آن‌هم در سن رشد و تشخیص و جوانی و جوشش استعداد او.
استاد ابوالحسن‌خان صبا، نی زدن را به حسن کسایی جوان نیاموخت، کاری بس مهم‌تر انجام داد و گوش درونی او را به دهلیزهای دیگری از موسیقی گشود که هیچ‌کس جز استاد صبا نمی‌توانست این کار را انجام دهد.
کسایی جوان نزد صبا، با معلومات و ظرافت‌ها و رموزی از موسیقی آشنا شد که شاید اگر در اصفهان مانده بود، هرگز در سن جوانی به کشف آن‌ها نمی‌رسید. تأثیر شخصیت والای ابوالحسن‌خان صبا ـ استاد در هنر و اسوه در اخلاق و انسانیت ـ در روح نایی جوان، خارج از حد تصور و حدس است. استاد کسایی، آن‌گونه که از «صبا» یاد می‌کند از هیچ استاد دیگر یاد نمی‌کند. مکرر این جمله را از او شنیده‌اند. «هرچه دارم از استاد صباست».
مرحومه منتخب‌خانم اسفندیاری، همسر صبا، می‌گفت هر وقت صدای نی کسایی از رادیو پخش می‌شد، صبا سرش را به دیوارۀ رادیو (محل بلندگو) تکیه می‌داد و آرام‌آرام می‌گریست. همان سال‌ها (۱۳۳۲) مجلۀ موزیک ایران عکس تمام‌قد او را با لباس خوش‌دوخت و نایی بلند و هیئتی برازنده چاپ کرد و از او به‌عنوان استاد نام برد.
در عصر و زمانه‌ای که این لقب و این لغت آسان مصرف نمی‌شد و هیچ هنرمند بزرگ زیر پنجاه سال، صاحب این عنوان نبود. آوازۀ کسایی از سال ۱۳۲۷ در تمام ایران پیچید و تک‌نوازی او خواهان فراوان داشت. از مردم عادی کوچه و بازار تا استادی سخت‌گیر مثل روح‌اللّه خالقی که می‌گفت: «نی را باید از نای وجود کسایی شنید و بس»
در سال ۱۳۲۹ برای اولین بار نی را به ارکستر برد و با ارکستر رادیو ارتش اصفهان همکاری خود را شروع کرد.
وی از نوجوانی همراه با صدای بزرگ‌ترین خوانندگان مکتب اصفهان، تاج و ادیب، هم‌نوازی می‌کرد و با ۲۵ تا ۳۰ سال اختلاف سن، هم‌طراز آن اساتید معتبر، در هنر موسیقی جلوه و جلال داشت. گذشته از برنامه‌های دائمی با استاد تاج اصفهانی در سفر و در حضر، برنامه‌های رادیویی قوی و شنیدنی همراه با تار جلیل شهناز و سنتور رضا ورزنده و پیانوی مرتضی محجوبی و ویولن علی تجویدی پُر کرده است که نسخه‌های بسیار اندکی از آن‌ها در دسترس است.
۱ نظر