علی نجفی ملکی
اگر عادت داشته باشیم یک قطعه‌ی موسیقی را با اجرای موسیقی‌دان‌ها، گروه‌ها یا ارکسترهای مختلف بشنویم و با هم مقایسه کنیم آن وقت متوجه وجود این تفسیرها خواهیم شد. به نظر من این بخشی از زیبایی موسیقی است که از درون یک قطعه مدام امکانات اجرای گوناگون بیرون می‌آید. متاسفانه این بخش از زیبایی موسیقی یعنی زیبایی‌های تفسیر در موسیقی ما تا حدودی مغفول مانده است. خیلی از آثار یک «اجرای اصلی» (همان تفسیر) دارند و همه سعی می‌کنند مثل آن اجرا کنند. شاید ما در موسیقی کلاسیک خودمان خیلی عادت نداشته باشیم از این ظرافت‌ها لذت ببریم اما این چیزی است که به نظر من باید کم کم تغییر کند. خوب است که بتوانیم مثلا یک قطعه‌ی وزیری را بعد از حدود یک قرن دوباره اجرا کنیم و از تفسیر تازه‌ی آن لذت ببریم نه فقط از این که آن قطعه را همان طور که قبلا بوده اجرا کرده‌ایم.
شرایط و شیوه انتخاب نوازندگان ارکستر به چه صورت بود؟
برگزیدن نوازندگان از طریق انتشار فراخوان و برگزاری آزمون صورت گرفت. تنها شرطی که ما برای نوازندگان گذاشته بودیم شرط سنی بود. به این دلیل که ارکستر عنوان «جوانان و نوجوانان» را روی خود دارد مجبوریم بازه‌ی سنی حدودا ۱۵ تا ۲۹ سال را در نظر بگیریم. چون می‌خواستیم که نوازندگان انتخاب‌شده دست‌کم بتوانند یکی دو سالی همراه ارکستر بمانند بنابراین تصمیم گرفتیم حد بالای سنی را هم کمی پایین بیاوریم. البته ارکستر ممکن است در ادامه‌ی راه به ندرت از نوازنده‌ای بالای این بازه‌ی سنی هم بهره بگیرد که دلایل فنی (مثلا کمبود نوازنده‌ی یک ساز خاص یا مانند آن) دارد.
آزمون پذیرش نوازنده دو مرحله‌ای بود. ما از شرکت‌کنندگان خواسته بودیم علاوه بر پر کردن فرم و نوشتن درباره‌ی سابقه‌ی خودشان یک فیلم هم از اجرای خودشان بفرستند. چون تعداد شرکت‌کنندگان زیاد بود (حدود ۱۳۰ نفر) در مرحله‌ی اول ما از روی فیلم اجرا تصمیم گرفتیم که چه کسانی به مرحله‌ی دوم یعنی آزمون حضوری بروند. در آزمون حضوری برای آزمون هر ساز متخصص یا متخصصانی به عنوان ممتحن دعوت شدند. همکاران خوب من، فریده رضایی، مریم خدابخش، سعید یعقوبیان، سجاد پورقناد، و نوید دهقان در آزمون، توانایی دشیفر، مهارت‌های تکنوازی و گروه‌نوازی و سلفژ نوازندگان را به اجمال بررسی کردند و در نهایت بیش از ۵۰ نفر نوازنده برای فعالیت انتخاب شدند.
با توجه به تجربه‌هایی که از کار ارکستری داشتیم از قبل تصمیم گرفته بودیم که دو ارکستر تشکیل بدهیم. بنابراین یک ارکستر اصلی تشکیل شد و یک ارکستر پشتیبان. قرار بر این شد که بعضی نوازندگان در ارکستر پشتیبان تمرین کنند تا مهارت‌های نوازندگی‌شان به سطح نوازندگان ارکستر اصلی برسد و در صورت نیاز از نوازندگی آنها هم بهره بگیریم.
با توجه به آزمون هایی که برگزار کردید سطح کیفی نوازندگی متقاضیان را چگونه ارزیابی می کنید؟
تا آنجا که من دیدم نوازندگان خوب و مشتاقی از شهرهای مختلف برای آزمون آمده بودند. باید اعتراف کنم نسبت به تجربه‌های دیگری که مثلا در اواخر دهه‌ی ۱۳۷۰ داشتم، هم تعداد نوازندگان جوان و نوجوان رشد چشمگیری داشته و هم مهارت‌های فنی‌شان بهبود نسبی پیدا کرده است. در آن دوره نوازنده‌ی بعضی از سازها بسیار کم بود و بعضی‌هایشان هم مهارت کافی نداشتند. مثلا اگر فیلم اجرای ارکستر مضرابی به رهبری حسین دهلوی را در آغاز دهه‌ی ۱۳۷۰ نگاه کنیم می‌بینیم تعداد نوازندگان بعضی از سازها مثل قانون یا عود در آن ارکستر تقریبا برابر با تعداد کل نوازندگان آنها در جامعه‌ی موسیقی آن روز است.
حداقل می‌توانم بگویم بسیار نزدیک به تعداد کل نوازندگانی است که می‌توانستند در یک ارکستر آثاری را با کیفیت مطلوب اجراء کنند. امروز اصلا این طور نیست. حتا اگر همزمان چند فراخوان از این نوع بدهیم باز هم نوازنده برای شرکت در آنها پیدا خواهد شد. البته منظورم این نیست که همه‌ی نوازندگانی که در این فراخوان‌ها شرکت می‌کنند توانایی‌های نوازندگان آن ارکستر را دارند اما دست‌کم به توانایی کافی برای ساز زدن در یک ارکستر رسیده‌اند. نکته‌ای که حتا از این هم امیدوارکننده‌تر است این است که الان نوازنده‌ها در همه جای ایران پراکنده‌اند. فقط محدود به تهران یا یکی دو کلان‌شهر دیگر نیستند.
۱ نظر