کتاب «تاریخ موسیقی ایران از دستان تا دستگاه» اثر پریسا کرمی در سال ۱۳۹۵ به توسط انتشارات «همآواز» به انتشار رسیده است. در این این کتاب به بررسی تحولات موسیقی ایران از دورانهای مختلف تاریخی تا رویش دستگاههای موسیقی پرداخته است.
کرمی در ییشگفتار این کتاب میگوید:
تاریخ موسیقی مطالعۀ سرگذشت موسیقی در خلال روزگاران گذشته تا امروز است. مانند فردی که سرگذشت زندگی خود را از تولد تا کهن سالی مینویسد، میتوان سرگذشت موسیقی یک منطقه یا سبک خاصی از موسیقی را نیز از پیدایش آن تا به امروز بررسی کرد.
در مسیر مطالعۀ تاریخ موسیقی دشواریهایی وجود دارد که بخشی از آن مربوط به منابع و مراجع است. بخشی از این منابع آثار مستقیم موسیقی هستند: آثار ضبط شده، پارتیتورها و نتنویسی ها، کتب و رسالات موسیقی، یادداشتهای موسیقیدانان، مصاحبهها، شرح حالها و زندگینامههایی که توسط خود موسیقیدانان یا سایر موسیقیدانان معاصر آنها نوشته شدهاند.
دانش موسیقی راهگشای خوبی برای استفاده از این آثار است اما برای مطالعۀ دوران کهنتر، منابع اینچنینی یا در دست نیست یا تعداد آنها بسیار اندک است. به عنوان مثال، در ایران هیچ اثر ضبط شده ای قبل از دوران قاجار به دست نیامده است. یا از برخی رسالات موسیقی تنها بخشهایی باقی مانده است.
در اینجا پژوهشگر ناچار است از منابع غیرمستقیم بهره ببرد. منابعی که موضوع اصلی آنها موسیقی نیست اما میتوانند به سبب محتویات خود به عنوان شواهدی برای مطالعۀ تاریخ موسیقی استفاده شوند. از جملۀ این منابع میتوان به آثار باستانی، کتیبهها، نگارهها، سفرنامهها، کتب تاریخی، دیوان اشعار، خاطرات و تذکرهها اشاره کرد. مورخ موسیقی با نکته سنجی و موشکافی، از خلال این منابع به اطلاعاتی دربارۀ تاریخ موسیقی دست مییابد و البته هنگام استفاده از این منابع به ویژگیها و محدودیتها و نارساییهای احتمالی آنها توجه دارد.
هنگام استفاده از دیوان اشعار باید الزامات شاعر در رعایت قوانین زبانی و تقید به ردیف و قافیه را در نظر گرفت. همچنین باید توجه داشت که تاریخ سرودن شعر با واقعهای که شاعر در حال توصیف آن است چقدر تفاوت دارد. آیا شاعر ویژگیهای موسیقی زمان خود را توصیف میکند؟ یا آنچه میسراید شرح زمانۀ وقوع داستان است؟ یا اینکه خیالپردازیها و اغراقهای شاعرانه چه میزان واقعیتها را تحتالشعاع خود قرار دادهاند؟
معمولاً در سفرنامهها، خاطرات و تذکرهها، نگارنده تنها به توصیف پدیده اکتفا نمیکند و تفسیرهای شخصی خود را وارد میکند. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری مییابد که فرهنگ شخص ناظر با موضوع یا مکانی که در حال شرح آن است تفاوت دارد. هنگام استفاده از این مدارک به عنوان منابع مطالعۀ تاریخ موسیقی باید به وجود اینگونه اختلافها توجه کرد.
۱ نظر