آروین صداقت کیش
یک رویکرد برای همه؟
تنظیم با اصولی که «فرامرز پایور»، مهمترین و موفقترین شخصیت در گروهنوازی موسیقی ایرانی نیمهی نخست قرن، به یادگار گذاشته است برای سازآرایی آثار خودش خردمندانه است یا دستکم یکی از راههای منطقی (و نه لزوماً همراه با آزادی هنری) بازگشت به آثار استاد چیرهدست فقید. «امیر رحمانیان» در آلبوم «هشت آهنگ» همین راه ظاهراً منطقی را برای رنگآمیزی همهی قطعههای کتاب «هشت آهنگ برای سنتور» رفته است، قطعاتی که اگر از دور به کارگان باقیمانده از پایور بنگریم، تنها مشابهتشان جای نگرفتن در مجموعههای دیگر است (گرچه دلیل کنار هم آمدنشان از نظر تاریخی دقیقاً این نیست).
راه اما، تنها «ظاهراً» منطقی است یعنی اگر اندکی درنگ و تامل کنیم، خواهیم دید که گاه به کار گرفتن سبکشناسی تثبیتشدهی یک آهنگساز برای رویارو شدن با میراث خودش لزوماً بسنده نیست و دستکم اندکی انعطافپذیری میطلبد، زیرا بهکارگیری آن اصول گاه در توافق با شخصیت قطعه افتاده و گاه در تضاد با آن. «خوارزمی» و «ترانه» تقریباً همان اجرای پایور با سلیقهی رنگآمیزی متقدم او است.
نشانهاش؛ کاراکتر صوتی کلی و حتا تکنوازی «محمد اسماعیلی» که در ابتدای خوارزمی دقیقه تکرار شده. «پوپک» و «فرپرک» قدری از ظرافت تنیدهشده در ملودیهایشان را بر اثر ضخیم شدن بافت از دست دادهاند. پیشزنگوله و زنگوله قدری کندرو شده است. اما هیچ کجای آلبوم تاثیر چندصدایی رقیق و رنگآمیزی بر آنچه غایت قطعهها را میسازد بهاندازهی «فریبا» و «پرواز» آشکار نمیشود.
«فریبا» که به دلیل نوع برخوردش با استقلال دو خط صوتی و لطافت در نوازندگی سنتور در دوران خودش خاطرنشان شده، تحت تاثیر تنظیم بهکل از این ویژگیها/غایت خود دور میافتد. در عوض پرواز با این که گروهی کردنش پرسپکتیو آکوستیک ( از ویژگیهای بسیار مهم در ساختار این قطعه) را تا حد زیادی تخت میکند و با این که خود رنگآمیزی چندان خیالانگیز و مستقل نیست (مثلاً مقایسه شود با تنظیم مستقلتر و استوارتر «مهرداد دلنوازی» از همین قطعه)، از آنجا که با ذات قطعه در تضاد نمیافتد، چیزی بر آن میافزاید.
اینجاست که نگاه به مثالهای حداکثری یادآوری میکند که حتا منطقیترین راهحلها نیز برای همهی کاربردها نتیجهی مطلوب نمیدهد.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
«هشت آهنگ» مجموعه ای از ساختههای فرامرز پایور است که قبلا به صورت نت نوشته (و بعضی به صورت صوتی) برای تکنوازی سنتور به انتشار رسیده بوده است و در این آلبوم امیر رحمانیان آنها را برای ارکستر سازهای ملی تنظیم کرده و در قالب دو مجموعه به نامهای هشت آهنگ و آثار استاد فرامرز پایور منتشر کرده است. رحمانیان که خود از شاگردان فرامرز پایور بوده، سعی کرده تا به شیوه استادش این آثار را تنظیم کند. این آلبوم در سال ۹۴ توسط موسسه فرهنگی هنری نوبانگ چکامه به انتشار رسیده است.
۱ نظر