نگاهی به “جوی نقره ای مهتاب”
“جوی نقره ای مهتاب” شاید یکی از قابل توجه ترین آثار تکنوازی سال های اخیر موسیقی ایرانی – بدون همراهی آنسامبل و آواز – باشد که با نوازندگی دو هنرمند شناخته شده ی موسیقی کلاسیک ایرانی، ”بهداد بابایی”و ”نوید افقه” منتشر شده است.
این نکته در کنار قدرت بسیاری بالای تکنیکی بابایی، شنونده را جذب شنیدن تک تک قطعات آلبوم می کند. در مورد بهداد بابایی گفته می شود که وی بیش از اندازه به تکنیک و سرعت توجه می کند، اما حداقل آن چه که در ” جوی نقره ای مهتاب” شنیده می شود چنین نیست. در اینجا تکنیک در خدمت ارائه ی مناسب محتوا و ملودی است و بابایی در این اثر نشان می دهد که در ملودی پردازی قطعات به هیچ وجه ضعیف نیست.
شاید بیش از هر چیز، آنچه که در اولین مواجهه توجه شنونده را به خود جلب می کند، سونوریته ی تمیز و قوی ساز بابایی باشد.
مختصات آشنای نوازندگی بابایی بارها و بارها در این اثر شنیده می شود. غنای تکنیکی بسیار بالای سه تار بابایی در این اثر در اوج به گوش می رسد؛ از پنجه ی بسیار پرسرعت او و پاساژهای سرعتی و البته واضح – که گاه حتی هضم این که در آنها چه چیزی نواخته می شود سخت است – گرفته تا تکیه ها و پنجه کاری ها و کنده کاری های سریع و در عین حال بسیار شفاف، تا تغییر سونوریته ی ساز وی با جا به جایی مضراب روی کاسه ی ساز، تا ریزهای خاص او (که با کمی اغراق به صداهای سازهای کششی تشبیهش می کنند)، تا گلیساندوهای وی روی دسته ی سه تار که گاه با جسارت – بدون آن که گوش آزاری ببیند – روی نت های خارج از محدوده ی ابوعطا مکث می کند.
گاهی هم بعضی نت ها به صورتی غیر معمول آلتره می شوند و فضاهایی فانتزی – غافلگیرکننده را به وجود می آورند، مثلا ”لاکرن ”یا ”سی بکار ” (در قطعات سوم و اول) که البته مانند گلیساندوهای ذکر شده حساب شده و گوش نوازند نه فالش. استفاده ی متنوع وی از رجیسترهای مختلف صوتی سه تار – با تمام محدودیت هایش – و کنتراست هایی که با ابزار ساده ی دینامیسم ایجاد می شود، خود می تواند درسی بزرگ برای نوازندگان سه تار باشد.
البته ذکر این نکته ضروری است که سه تاری که بابایی با آن در این اثر نواخته، نیم اکتاو از سه تارهای دیگر وسعت صوتی بیشتری دارد؛ در حقیقت اگر سه تارهای رایج معمولا تا لا (a1) پرده بندی شده اند، در این اثر تا ”دو”ی نیم اکتاو بالاتر (c2) هم شنیده می شود که وسعت صوتی ساز را به سه اکتاو می رساند (البته با توجه به کوک ابوعطای می کرن – ر کرن دیاپازون – در این آلبوم وسعت مورد استفاده یک پرده کمتر است.)
انسجام اثر با توالی قطعات ضربی – آوازی حفظ شده است، تسلسل قطعات منطقی هستند و به رسم معمول اجراهای دستگاهی، اثر با یک پیش درآمد – از مرحوم مشکاتیان – آغاز می شود. (البته ”از برکه های آینه” قبل از آن مانند مقدمه ای کوتاه نواخته می شود). تنبک در اینجا یک همراهی کننده ی صرف نیست و از طرفی به رسم برخی آثار آنقدر خودنمایی نمی کند که به ورطه ابتذال بیفتد.
اصلاحیه: احتمالا کوک همان کوک رکرن است و اصولا سه تار ایشان وسعتش اندازه ی وسعت سایر سه تار ها باشد. آنچه در متن بدان اشاره شده با توجه به کوک رایج سه تار است که یک پرده پایین تر از دیاپازون می باشد.