علی نجفی ملکی
مجید وفادار این تصنیف را در سال ۱۳۱۵ ساخته که اولین آهنگ وی محسوب میشود و با شعر رهی معیری در آواز دشتی با صدای حسین قوامی از رادیو پخش شده است. ساختن چنین تصنیفی در آن سالها نشان از نبوغ و استعداد سرشار این آهنگساز دارد. به طوری که میتوان مجید وفادار را به همراه روح الله خالقی، مرتضی محجوبی و علی تجویدی بنیانگذار تصنیف سازی نوین ایرانی نامید.
وفادار نغمه پرداز بسیاری از تصنیفهای ماندگار موسیقی ایرانی مانند “گلنار”، “زهره”، “مرا ببوس”…، نوازنده ویلن و صاحب سبک مخصوص چه در نوازندگی و چه در آهنگسازی میباشد، درک محضر بزرگانی چون حسین خان اسماعیل زاده، رضا محجوبی، ابوالحسن صبا پشتوانه قوی برای او در وادی موسیقی گردید وی با وجود مشکلات فراوان معیشتی توانست حدود ۳۲ سال متوالی با رادیو همکاری قابل توجهی داشته باشد. با این حال متاسفانه جایگاه وی در موسیقی پس از مرگش در سال۵۴ چندان حفظ نشد و کم کم فعالیتهای هنری او نیز به فراموشی سپرده شد.
تصنیف
“شب جدایی”
اخیراً توسط همایون شجریان و با همکاری ارکستر صدا و سیما باز خوانی شده است. همایون قبل از این نیز با ارکستر صدا و سیما در تصنیف” دشت” که ساخته خود او میباشد همکاری داشته که در آن تصنیف قابلیت صدایی و انعطاف پذیری و تکنیک قابل توجه او در اجرای دستگاه چهارگاه که معمولاً برای خواننده ها مشکل است مشهود می باشد. “شب جدایی” با تنظیم مزدا انصاری چند باری از رادیو پخش شده و هنوز منتشر نشده است.
“شب جدایی”، نسبت به تصنیفهایی که در آن سالها ساخته شده به تصنیفهای امروزی شبیه میباشد؛ هرچند همانطور که قبلاً گفتیم در سال ۱۳۱۵ اجرا شده است. با نگاهی به تاریخ ساخت این اثر میتوان نتیجه گرفت که شباهت این قسمت ملودی “شب جدایی” : “به سیل اشکم، گواهی ای شب” با این قسمت از تصنیف “کاروان” که “دور از یارم خون می بارم” شاید به این خاطر باشد که این ملودی، در ناخودآگاه محجوبی قرار گرفته و سالها بعد در قسمتی از تصنیفش استفاده شده است.
تصنیف با تریل بادی چوبیهای ارکستر شروع میشود و زهی ها هم نقش ضربیها را با پیسیکاتو ایفا میکنند. ولی با این وجود این عمل مخصوصا تریلهای بادیها نتوانسته به طور مطلوبی حال و هوای تصنیف را در ذهن شنونده نشان دهد. این نوع ارکستراسیون در تنظیم قطعات گیلکی که در دشتی ساخته میشود مورد استفاده قرار میگیرد. خصوصا استفاده از فلوت در چنین مواقعی موجب افزایش چنین حالتی در شنونده میگردد.
در ادامه به محض اینکه ویلنسل تم اصلی و آغازین تصنیف را میزند به یکباره فضای قبلی تغییر می یابد و شخصیت اصلی تصنیف خود را نشان میدهد. بعد از این، ارکستر با تمام امکانات سازی خود به غیر از ضربیها بخش دیگری از ملودی تصنیف را رنگ آمیزی میکند، که در نهایت ارکستر با اوج و حضیض مناسبی بستر را برای ورود آواز آماده میکند. این عمل در تصنیف “آتشی در سینه دارم جاودانی” به طور مطلوبی صورت نگرفته بود. آواز در این اثر به نحو قابل توجهی با ارکستر هماهنگ است.
دلیل این هماهنگی را میتوان ارکستراسیون و چیدمان سازها دانست که با کوک آواز یعنی خواننده باریتون-تنور تطابق دارد. استفاده غالب از ویلنسل، ویلن، آلتو، کلارینت فضای صوتی ارکسترهای رادیو در گذشته را تداعی میکند که با ملودی و حال وهوای تصنیف و نیز گستره صوتی آواز سازگاری دارد.
سازهای زهی نیز به خوبی با اشاره ها و مالش هایی که مخصوص ادیت ویولن نوازی ایرانی است در افزایش میزان تأثیر مورد نظر قطعه نقش دارند. با اینکه در تنظیم جدید این اثر، هارمونی چندان غیر معمولی استفاده نشده، ولی در قسمتهایی مانند جواب این مصرع “او شب چون گل نهد ز مستی بر بالین سر” ترکیب بندی فواصل و هارمونی بکار گرفته نشان از جسارت تنظیم کننده این تصنیف دارد که به خصوص استفاده از فواصل زوج به نوعی ایده های تنظیم و هارمونی ایرانی را به ظهور میرساند.
hf.jpg)
همایون شجریان
به عبارت دیگر میتوان گفت آواز نیز مانند ساز ادیت مخصوص به خود را دارد. برای مثال، یک تصنیف را میتوان به گونه ها و حالات مختلفی خواند که این نوع تنوع نشان دهنده بکارگیری تکنیک های متفاوت توسط خواننده است. حال اگر بتوان از بین اجراهای مختلف یک قطعه آوازی یا تصنیف بهترین حالت را از نظر تنوع و استفاده ی بجا از تکنیک در نظر بگیریم متوجه میشویم، آواز ایرانی قابل تجزیه و تحلیل علمی است ( در آینده راجع به ادیت آواز ایرانی به طور مفصل توضیح خواهیم داد). در این اثر همایون شجریان به این موضوع دقت کافی داشته، یعنی نوع و جنس تحریرها، ویبراسیونهای متنوع از نظر سرعت و دامنه، نوانس آواز به نحو مناسب استفاده شده است.
در مورد سرعت و دامنه ویبراسیون و نوع تحریر میتوان مصرع اول تصنیف را مثال زد. در دو کلمه ابتدای تصنیف یعنی “ای” و”شب” دو نوع ویبراسیون مختلف یکی با سرعت بالا و دامنه کم و دیگری با سرعت کم و دامنه زیاد (مانند غلت) بکار رفته و در ادامه کلمه “روز” با ویبراسیون تند که به وسیله تحریر دوتایی به کلمه بعد وصل میشود و نیز فرم تحریر روی “ای شب” دوم، که تمام این نکات را در جایجای تصنیف میتوان شنید که نشان دهنده سلیقه و دقت همایون در اجرای اینگونه تصنیفها میباشد.
در آخر باید گفت برای اجرای بهتر آثار گذشته و حتی آثاری که امروزه ساخته میشود نیاز است که یک باز نگری کلی در اصطلاحات فنی آواز و آوا نگاری صحیح قطعات آوازی بر مبنای تکنیک آواز ایرانی توسط متخصصین این امر انجام گرفته و حفظ شود تا در آینده آواز ایرانی بتواند در کنار شیوه های مختلف آواز در دنیا شخصیت و توانایی منحصر به فرد خود را نشان دهد.
عزیز دل سلام !
در مورد تنظیم “مزدا انصاری ” و اجرای ” همایون شجریان” از تصنیف ” شب جدایی ” چند نکته هست که باید به عرض برسانم.
۱- تمپوی تنظیم ” مزدا انصاری ” بسیار تند است و با مفاهیم کلامی تصنیف ایجاد فضای پارادوکسیکال می کند .
در این فضا آن چه توسط شنونده درک و دریافت می شود فاقد اثرگذاری درونی و یا لااقل دارای اثرگذاری سطحی خواهد بود.می توانید در خصوص مفهوم صحبت حقیر مقایسه ای داشته باشید بین اجرای زنده یاد قوامی که گمان می کنم تنظیم اثر از ” جواد معروفی ” باشد ، شاید هم زنده یاد وفادار. ضمن آن که باید یادآور شوم که ایجاد سرعت کاذب در قطعات موسیقایی با توجیه لزوم تطابق زمانی ، مساله ای مردود است.
۲-” همایون شجریان ” نیز چون استاد ” محمدرضا شجریان” دارای مشکل “جویده خوانی” است که در این اجرا نیز این مشکل مشاهده می شود.شاید بهره مندی او از استادانی چون دکتر ” حسین عمومی ” و ” منوچهر همایونپور ” می توانست به حل این مشکل وی کمک کند که متاسفانه این دو دیگر در میان ما نیستند.
۳- نقش زهی ها در تنظیم اولیه بسیار پررنگ تر از تنظیم اخیر آن است . سولوی ویولنسل در مقدمه تنظیم نخستین را که به اجرای هماهنگ زهی ها بلافاصله پس از آن می انجامد و اصل ” غافلگیری در هنر ” را به ,وجه مطلوبی بیان می نماید ، خدمتتان یادآور می شود.
تبصره : غرض از این سطور تنها ارائه مضمونی منتقدانه در مورد یک اثر هنری بوده و مقصد ، نفی استعدادهای ” مزدا انصاری ” و ” همایون شجریان ” نیست.
ارادتمند
حسین علیشاپور
میشه تصنیف دشت که ساخته همایون شجریان هست رو تو سایت بذارید؟
در جواب آقای علیشابور،به گفته موزار ” شعر باید دختر تابع موسیقی باشه” نه برعکس آن.شجریان هم مشکل جویده خوانی ندارد و اصل برای او اجرای موسیقی در بهترین حالت هست نه اجرای صحیح شعر! بطور کلی کسی که شعر رو میخواهد به شکل کاملا صحیح بخونه یا بشنوه نیازی نداره که متوسل به موسیقی بشه، طبعا در هنگام تلفیق این دو در “فضای موسیقایی” ممکنه شعر که بارامتر فرعی در این مجموعه هست، در بعضی جاها دچار مشکل بشه.
اگه ممکنه اجرای استاد قوامی رو هم در سایت قرار بدید تا مقایسه فوق بهتر انجام بگیره.سپاسگزارم.
دوست گرامی آقای مطلبی سلام.
بحثی که جنابعالی مطرح فرموده اید ، در حوزه های مکتب شناسی آواز ایرانی قرار می گیرد . مدت هاست که میان آنانی که معتقد به تقدم موسیقی بر شعر در عرصه آواز هستند و آنان که بر عکس نظر فوق تاکید دارند ، بحث و گفت و گوست و هر یک از صاحب نظران دو مکتب فوق ادله خود را دارند . معهذا خدمت شما باید عرض کنم که تفوق نظریه تقدم شعر بر موسیقی در حوزه آواز ایرانی امری مسلم است و جز از کلام حقیر می توانید از سایر صاحب نظران سوال کنید . گو این که بسیاری نیز اعتقاد دارند که باید میان این دو تعادلی ایجاد شود تا هم شعر رسا باشد و هم ملودی زیبا ، اما به هر صورت مدافعان نظریه تفوق شعر بر ملودی ، نام هایی چون تاج اصفهانی ، ادیب خوانساری ، دکتر حسین عمومی ،سید رحیم اصفهانی ، سید حسین طاهرزاده و ….. هستند که مطمئنا ایجاد چالش در مقابل ایده آنان نیازمند صرف مطالعات فراوان و داشتن بهره کافی از دانش آواز است.
به هر بنده کماکان بر مساله ” جویده خوانی” استاد شجریان و ” همایون شجریان ” تاکید دارم ، ضمن آن که باید عرض کنم ” جویده خوانی ” با بد شعر خواندن دو مقوله متفاوتند که شما باید به آن نیز توجه داشته باشید.
با تشکر.
آقای علیشاپور سلام،
شما خودتون می فرمایید:مدت هاست که میان آنانی که معتقد به تقدم موسیقی بر شعر در عرصه آواز هستند و آنان که بر عکس نظر فوق تاکید دارند ، بحث و گفت و گوست و هر یک از صاحب نظران “دو مکتب” فوق “ادله” خود را دارند . حال اگر به گفته خودتون اینگونه هست بعد چگونه بلافاصله در یک جمله بعد اینگونه نتیجه می گیرید:معهذا خدمت شما باید عرض کنم که تفوق نظریه تقدم شعر بر موسیقی در حوزه آواز ایرانی امری مسلم است؟!که این گفته شدیدا با جمله اول شما در نتیحه گیری متناقضه.اگر این مسئله- امر مسلمی -هست پس این بحث و گفتگو که فرمودید بین صاحب نظران وجود داره برای چیه؟و مگه برای اثبات امور مسلم نیازی به بحث هم هست؟اونهم بین اساتید؟ متشکرم
با سلام تصنیف از خون جوانان وطن درکدام یک از کاست های استاد شجریان است
دوست عزیز البته این تصنیف اجراهای متعددی داشته اما اگر اجرای معروف تر آن را با گروه استاد پایور مد نظر دارید میتوانید به کاست “راز دل”از آلبوم دو نواره ی پیغام اهل راز مراجعه کنید.
میشه یکی که مطمئنه که متن رو کامل میدونه، متنش رو بنویسه تو نظرات؟
سلام آقای مطلبی عزیز.
عزیز دل ، بحث “مسلم” بودن را از آن جایی طرح کردم که تفوق نظریه تقدم شعر بر ملودی در حوزه آواز علاوه بر داشتن مدافعان قدرتمندتر و یا لااقل افزون تر به لحاظ کمیت که خدمتتان نامشان را هم بردم، در حال حاضر نیز مورد اقبال آوازخوانان است . من نمی دانم جنابعالی تا چه اندازه در محافل هنری تشریف می برید و یا آشنایی شما با اهل آواز چگونه است . اما خدمتتان عرض می کنم که این ” مسلم ” بودن تفوفق نظریه ای که بدان اشاره کردم تا جایی پیش رفته است که حتی دوستان آوازخوانی که خوب شعر خواندن را نمی دانند ( والبته نام نمی برم چرا که هنر همه قابل احترام است )نیز بر این نکته واقفند و معترف که شعر باید خوب خوانده شود و هیچگاه کسی از آن ها نمی گوید که ملودی باید خوب خوانده شود و بنده برای عرضی که کردم نمونه هایی زیادی دارم .
البته باید خدمت شما عرض کنم که مسلم بودن تفوق نظر ترجیح شعر بر ملودی مساله ایست که از رفتار و کردار آوازخوانان مانتیجه گیری می شود و چیزی نیست که حقیر تعصب خاصی بر آن داشته باشم . ضمن آن که در حال حاضر هستند کسانی که خلاف این نظر را معتقدند و در آوازخوانی تالی استاد ” ابوالحسن اقبال آذر ” هستند . جنابعالی حتما تصدیق می فرمایید که نمی شود به این هنرمندان گفت آواز نخوانید یا از مکتبتان دفاع نکنید .
به هر حال ” مسلم ” گفتن مرا نتیجه گیری از عقیده شخصی من کرده اید ، در حالی که بنده در این باره بحث علمی ، نظری و مبتنی بر ادله و همنشینی با بسیاری اساتید از هر دو مکتب می کنم.
قربان شما
آقای مطلبی
در جایی از متن ، ” تفوق ” با غلط و به صورت ” تفوفق” نوشته شده است که اصلاح می کنم ، ضمن آن که از شما خواهش می کنم به این جمله بنده ” …جز از کلام حقیر می توانید از سایر صاحب نظران سوال کنید ” هم توجه فرمایید.
متشکرم
درود برشاهزاده ی موسیقی ایرانی.
شاه و شاهزاده مال عالم سیاسته نه هنر که تازه از سیاست ماناتر و موثرتر و پایدارتر است… بله دوست عزیز
به کدام مذهب است این
به کداغم ملت است این
که کشند عاشقی را
که تو عاشقم چرایی
سلام.اگه ممکنه تصنیف دشت ساخته همایون شجریان رو برای دانلود در سایت قرار دهید
سلام.خیلی باحالی
باعرض سلام خدمت شما
با سلام خدمت شما دوست عزیز و گرامی
اگر ممکن است اهنگ دشت همایون شجریان را برای دانلود در سایت قرار دهید
*همادخت شهریاری*
دوستان عزیز! هیچ موسیقی ای در این سایت قرار نخواهد گرفت مگر اینکه مربوط به مقاله خاصی باشد.
باسلام وآرزوی گذر لحذاتی خوش برای شما مهربانم از ÷ست های عالی تون هم سپاس گذارم لطف کنید ترانه گلنار رو با صدای استاد شجریان برایم بذارید
دمت گرم/ ای والله
سلام.واقعا” لذت بردم. تصنیف بسیار زیبایی است با صدای دل انگیز همایون شجریان. لطفا” شعر این تصنیف را هم در سایت قرار دهید.با تشکر
اقا همایون با صدا وسیما همکاری نکنید
صداوسیماارزش های شماوپدرتان را زیر پامیگذارد
salam . karhayec homayoun shajarian vaghean ziba va delneshin hastand
سلام استاد
ما خیلی نخلص شماییم
وقتی به صدای شماگوش می کنم آثارهنری ام مثل صدای شما زیبا می شود
با سلام
اخیرا کاستی از مجموعه تصانیف استاد شجریان دیده ام
از کجا می تونم تهیه اش کنم
با تشکر
با سلام
اخیرا کاستی از مجموعه تصانیف قدیمی استاد شجریان دیده ام
از کجا می تونم تهیه اش کنم
با تشکر
سلام من دانشجوی تهران هستم .شیرازی هستم و آرزو دارم آقای شجریان یک کنسرت در حافظیه برگزار کنند
سلام خدا رحمت کنه تموم اونای رو که برای موسیقی این مملکت زحمت کشیدن و اخرش توی ازلت و بد بختی به فراموشی رفتند الان دارم اهنگ ای باد صبا داریوش رفیعی رو گوش می دم که ساخته مجید وفادار هست برای تموم این عزیزان همین موقع فاتحه می خونم خدایشان بیا مورزد
من صدای مردگان بی تحرک را بسی خوشتر از این نازندگان دارم به ذهنم دوست
در کران شهر بی آجین
در فضای جنگل بی سوزناک من
در ورای باد غیرت شکل دم خالی
منزلی باشیم برای هم…
ولیکن
کسی را می شناسم من
صدایش آشناست آری
آرزو میکنم نسل استاد بزرگ محمدرضا شجریان به همین منوال نسل به نسل مانند یک اثر تاریخی بزرگ منتقل شود وهمیشه یاد این استاد زنده بماند
آرزو میکنم که نسل استاد شجریان به همین منوال ادامه پیدا کند و ما بزرگان دیگری در موسیقی اصیل ایرانی از این نسل داشته باشیم
ای مرغ گرفتار بمانی وببینی
آن روز همایون که به عالم قفسی نیست
استاد همایون شجریان بهترین بهترینان.
salam
tasnife zibaei bod,lezat bordamt,sedaye ostad va jenabe homayoun be man rohe zendegi mibakhshe, omidvaram hamishe movafagh bashan o zendegi be kameshon.dorod bar khosro awazw iran.
یادش بخیر کنسرت حمید رضا نوربخش ( افتخار شهرستان قم )
استاد شجریان هم بود . برای اولین بار بود که استاد رو از نزدیک می دیدم . تا یه هفته دستامو نمیشستم چون اون شب با استاد شجریان دست دادم .
یکی از دوستداران موسیقی سنتی و به خصوص استاد محمد رضا شجریان
سلام به تممام هنر دوستان
بنده از جناب علیشا÷ور تقاضا دارم به یک نمونه از “جویده خوانی های” استاد اشاره کنند!
عزیز من یکی از مهترین فاکتورهای استاد شجریان درست خواندن شعر هست و همیشه هم در تمامی کارهایشان مقوله ÷یوند شعر و موسیقی را رعایت کردند.
با تشکر
در خصوص کار آقای همایون شجریان:
ایشان بسیار خواننده با تکنیک و تواناییست و این کار را هم با توجه به سن آوازی که دارند بی نقص اجرا کرده اند.
بنده معتقدم که اگر همین تصنیف را در ۱۰ سال بعد اجرا کنند بسیار بسیار تاثیرگذار تر و ÷خته تر خواهد بود.
با تشکر
از شما عزیزان هم بسیار ممنونم که موسیقی ایرانی را زنده نگه میدارید.
زنده بادخسرو آواز ایران استاد ÷در و راهنمای زندگی بنده ÷س از خدا
استاد محمدرضا شجریان تا ابد عاشقت میمانم.
chera ostad chajariyan?
chand darsad az kar haye OSTAD baz khani hastan?
سلام با آرزوی موفقیت برای آقای همایون شجریان
به نام خدا
به علت بزرگ شدن در خانواده ای که فقط استاد شجریان را به عنوان خواننده مورد علاقه خود دوست دارند از زمانی که کودکی بیش نبودم همه ترانه های ایشان رابلد بودم و خیلی از انها را با خود زمزمه میکردم و از اینکه خودم و خانواده ام به چنین صدای برتر و دلنشینی علاقه داریم به خودم میبالم در واقع موسیقی ایشان که از کودکی تا اکنون که یک دانشجوی پزشکی هستم با من همراه بود یک خط سیر در زندگی برایم فراهم کرد در مورد همایون شجریان باید بگویم که ایشان هم شعرهای بسیار لطیف و زیبایی انتخاب میکنند و هم موسیقی کارهایشان بسیار معنوی و جذاب است و هم از همه مهمتر صدای بسیار دلنشینی(همچون پدرشان)دارند و من برایشان ارزوی موفقیتهای بعدی را دارم.در پناه خدا.
moteasefane akhbare jadid dar morede ostad nadarim lotfan akhbare jadid tahye konid
salam mamnoon be khatere matalebe khoobetoon. mishe azatoon khahesh konam ahange shahrashooob va dasht va shabe vasle homaoune shajariano baraye danlod bezarid .khohesh mikonam
پدروپسردو استاد نام اور دوستون دارم دمتون گرم (رضا)
خوندن استاد برای من شفاست
استادوپسرش همایون شجریان مایه افتخار موسیقی ایرانی
پدر و پسر،دو استاد جاودانه موسیقی اصیل ایرانی
نخست اینکه،من افتخاره زندگیم این است کهدر عصر شما زندگی میکنم و دوم اینکه ایران به شما دو گل باغ هنر ایرانی میبالد.
همیشه شاد و پیروز باشید.
کاوه
شجری که محمد رضا باشد میوه اش همایون است .درود بر سردمداران موسیقی ایرانی.زنده و پاینده باد نام شجریان.
همایون بین نظیری