گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

سخنرانی حمیدرضا نوربخش در مورد مکاتب آوازی


چهارم خرداد سخنرانی و کنسرتی با شرکت حمیدرضا نوربخش و بهداد بابایی در شیراز برگزار شد که گزارشی از این برنامه را که توسط آقای ایاز رزمجویی تهیه شده می خوانید.

کانون موسیقی دانشگاه شیراز عصر پنج شنبه چهارم خرداد ماه میزبان حمید رضا نوربخش بود تا در مورد نگرشی بر مکاتب آوازی سخنرانی کند. حمید رضا نوربخش در ابتدا با اعتراض به اینکه شرایط باید طوری مهیا باشد که موسیقیدان بیشتر کار کند، اما امروز موسیقیدانان ما بیشتر حرف می زنند؛ ابتدا در مورد مکاتب مختلف آوازی سخن گفت و با رد اتلاق یک مکتب به یک مکان جفرافیایی به این صورت استدلال کرد که مثلا در اصفهان افرادی مانند تاج، سید رحیم، ادیب خوانساری هستند که بیان می شود این اساتید در مکتب اصفهان قرار می گیرند، در صورتی که اینها شیوه های مختلفی دارند و یا اقبال آذر که بیان می شود در مکتب تبریز قرار دارد اولا اصالت اقبال آذر قزوینی است و نه تبریزی ثانیا اقبال تحت تاثیر احمد خان ساوه ای بوده است.

نوربخش افزود من به شیوه افراد معتقدم مثلا شیوه ی تاج، شیوه طاهرزاده و یا شیوه بنان و گاهی این شیوه چنان گستردگی پیدا می کند که می شود مکتب. وی سپس به صورت عملی یک بیت به شیوه ی تاج آواز خواند و گفت تاکید تاج بر تحویل درست شعر به شنونده بود و بسیار کلمه کلمه می خواند طوری که آوازشان به دکلمه نزدیک می شد. سپس یک بیت به شیوه ی طاهر زاده اجرا کرد و گفت ریتم آواز طاهر زاده از تاج تند تر است و اگر از نظر تاج ۷۰ درصد شعر مهم است ۳۰ درصد موسیقی، این ترکیب در آواز طاهرزاده به ۵۰-۵۰ می رسد.

نوربخش افزود من تا قبل از ۱۸ سالگی تحت تاثیر تاج بودم و چون تاج با پدرم موانست داشت بسیار به آواز و شخصیت تاج علاقمند بودم، بنابرین به شیوه ی او کاملا واقفم اما با حضور خدمت استاد شجریان بطور کامل شیوه ام تغییر یافت. وی در پاسخ به سوال یکی از حضار که معتقد بود جغرافی در ریتم و نوع آواز یا موسیقی تاثیر می گذارد از نوربخش خواست که در سخن خود بازنگری کند و نوربخش پاسخ داد، حرف شما کاملا صحیح است اما نمود آن در موسیقی محلی هر قوم است ولی ما اینجا داریم از موسیقی رسمی ایران سخن می گوییم.

نوربخش سپس به شرایط و مشکلات تعلیم آواز اشاره کرد و گفت از آنجا که حنجره در دسترس همه هست هر کسی به خود اجازه می دهد بخواند در صورتی که شرط لازم خوانندگی داشتن حنجره مناسب است و صدایی که از حجم، وسعت و رنگ مناسبی برخوردار باشد، بنابرین توصیه من به افرادی که کمتر از ۵۰درصد واجد این شرایط هستند این است که یا وارد مقوله ی آواز نشوند و یا خود را خواننده ندانند. وی اضافه کرد رسانه ی ملی توقعات را پایین آورده، طوری که مردم با هر صدایی و هر نوع خواندنی راضی می شوند در صورتی که در قدیم اینچنین نبود و مردم واقعا صدای خوب و خواننده خوب را می شناختند، اما الان کار بجایی رسیده که وقتی من به کسی می گویم صدای شما مناسب خوانندگی نیست پاسخ می دهد من که از فلان خواننده ی سیما بهتر می خوانم .

نوربخش با اعتراض به موضع صدا و سیما در قبال موسیقی افزود گاهی اوقات از من سوال می شود، چرا به تلویزیون نمی روید و من پاسخ می دهم آنجا هویتی ندارم. کو برنامه خاص موسیقی؟ وقتی از نشان دادن ساز پروا دارند من احساس می کنم در آنجا دچار بی هویتی می شوم. وی اضافه کرد البته داشتن حنجره و صدای مناسب شرط لازم است و کافی نیست، من می توانم مثالی بزنم که از این نظر در تاریخ ما بی نظیر بوده اما متاسفانه به بیراهه رفته؛ حنجره هم باید آماده شود، مانند بدن سازی.

حنجره برای ارتباط و سخن گفتن است و اگر کسی بخواهد کار دیگری با حنجره ی خود بکند باید تمرینات خاص ببیند مانند تاتر، آواز کلاسیک و یا آواز ایرانی هر کدام نوع متفاوتی از حنجره را لازم دارد که باید حنجره را مناسب آن تربیت کنیم. وی افزود صدا سازی چیز جدیدی نیست و اینکه ما به شاگردان از روز اول ردیف یاد بدهیم اشتباه است، بلکه باید اول حنجره را آماده کنیم.

Hamidreza Nourbakhsh

حمیدرضا نوربخش در ارم

نوربخش گفت فراگیری ردیف لازم است اما به صرف دانستن ردیف نه کسی خواننده می شود و نه نوازنده. وی در پاسخ یکی از بانوان گفت منع صدای زن هیچ توجیهی ندارد و کسی مثل قمر برای همه ی خوانندگان زن و مرد الگوست و من الان استعدادهایی می بینم که قبلا سابقه نداشته اما متاسفانه وقتی فرصت بروز ندارند، دچار بی انگیزگی می شوند و از خود می پرسند آواز بیاموزیم که چه؟

حمید رضا نوربخش در پایان به دلیل سوالات مکرری که در مورد استاد شجریان از وی می شد با تبسم پاسخ داد که سخنگوی ایشان نیست. سپس از خاطرات حضور خود در محضر استاد شجریان گفت و اینکه استاد تاکید داشتند ما در تقلید نمانیم و هر کدام راه و شیوه ی خود را پیدا کنیم. وی افزود رمز موفقیت ایشان پشتکار و خستگی ناپذیری است. استاد شجریان اکنون در سن ۶۶سالگی کارهایی می کند که از عهده من که حکم پسر ایشان را دارم بر نمی آید و وارد هر کاری که شد تا آخر می رود.

نوربخش در پایان در پاسخ به سوالی که شما از اینکه اینهمه صدا و خواننده ی نامناسب تبلیغ و ترویج می شود گله دارید، اما تعداد کارهایی که شما و دیگر افراد مانند کرامتی و جهاندار و شفیعی و رفعتی ارائه داده اید روی هم رفته از تعداد آثاری که یکی از خوانندگان در طول یک سال می دهد کمتر است، پاسخ داد خوانندگان شاخص با هر آهنگسازی کار نمی کنند، هر شعری را نمی پسندند، در کار سختگیری می کنند؛ بنابرین هزینه تولید اثر بالا می رود، از طرفی به دلیل ناشناخته بودن این اثر فروش بالایی نخواهد داشت.

مگر استاد شجریان با نوار شناخته شد؟ ایشان اول در رادیو به مردم معرفی شدند. اما الان چه؟ این وظیفه صدا و سیما است که حمایت کند که متاسفانه نمی کند. کدام هنرمند دوست دارد کار نکند، کنسرت ندهد و انزوا گزیند؟ ما هنر را آموختیم برای ارائه به جامعه، اما وقتی شرایط مهیا نیست چه می شود کرد؟

پس از سخنان نوربخش نوبت ساز و آواز رسید که همراه آواز او، سه تارنوازی بهداد بابایی بود. ابتدا غزلی از حافظ در همایون خوانده شد:”نفس برآمد و کام از تو بر نمی آید فغان که بخت من از خواب بر نمی آید” سپس مثنوی همایون با غزلی از سعدی :”
شب فراق که داند که تا سحر چند است مگر کسی که به زندان عشق دربند است”. که هم سه تار بابایی و هم آواز دلنشین نوربخش مورد توجه ۸۰۰ نفری که حضور داشتند واقع شد.

گفتگوی هارمونیک

گفتگوی هارمونیک

مجله آنلاین «گفتگوی هارمونیک» در سال ۱۳۸۲، به عنوان اولین وبلاگ تخصصی و مستقل موسیقی آغاز به کار کرد. وب سایت «گفتگوی هارمونیک»، امروز قدیمی ترین مجله آنلاین موسیقی فارسی محسوب می شود که به صورت روزانه به روزرسانی می شود.

دیدگاه ها ۱۹

  • اصولا بگید صدا سازی چی هست؟ چند وقت پیش در یک برنامه ای که با حضور آقای جهاندار در رادیو اجرا شد گفت شد که صدا سازی هم اونقدرها اهمیت نداره! ما بالاخره نفهمیدیم اهمیت داره یا نه! آیا تعریف خاصی آقای نوربخش از این فن دارند؟

  • برنامه بسیاردیدنی وجالبی بود ! امیدوارم حضوربزرگان کماکان درشیرازادامه داشته باشد!
    ولی نمی دونم چرانوبت به بزرگان موسیقی که میرسه سیستم صوتی تمام سالنهای شیرازوسط اجراخراب میشه !

    لطفا گزارشی ازاجرای گروه هنگام درشیرازتهیه کنید !

  • با سلام خدمت دوستان،
    بنده چون از برگزار کنندگان این برنامه بودم از جناب آقای رزمجویی تشکر می کنم که این خبر را بازتاب دادند.
    در مورد سیستم صوت هم زمن عذر خواهی از این دوست عزیز باید بگم که یکی از علت هایی که ما این برنامه را در تالار دستغیب برگزار کردیم (علاوه بر اندازه سالن) صدای بهتر بود، ولی چه می شه کرد که نهایت بدشانسی را در این زمینه آوردیم.
    انشاالله که در آینده نزدیک بتونیم سیستم های صوتی دانشکاه شیراز را یک عیب یابی کامل کنیم.

  • با سلام خدمت دوستان،
    ضمن عرض تشکر از دوست عزیزم جناب زاهد….
    و دیگر اعضای کانون موسیقی دانشگاه شیراز.
    من دعا میکنم شما و آقای جنگجو و غلام نژاد و…
    حالا حالا ها فارغ از تحصییل نشوید
    موسیقی شیراز را شما زنده نگاه داشته اید

  • من از این برنامه اطلاعی نداشتم اما با خوندن همین چند خط گله گذاری آقای نوربخش هم خیلی متاثر شدم و دوباره یاد کمبودها افتادم و از بین رفتنها. که البته فقط تو موسیقی این اتفاق نمیافته بل جاهای دیگه هم همین رواله. باز هم میشینیم به امید روزهای بهتر…

  • با عرض سلام و درود بر تمامی اشاعه کنندگان موسیقی اصیل ایرانی
    اینجانب بسیار مشتاق حضور در کلاسهای صدا سازی استاد نوربخش می باشم ولیکن امکان دسترسی به ایشان را ندارم
    اگر که آدرسی از کلاسهای ایشان یا شماره تماسی که بتوان با ایشان ارتباط برقرار کرد را بتوانید در اختیارم بگذارید کمال تشکر را خواهم داشت
    با تشکر و آرزوی توفیق برای شما

  • عرصه اواز ایران نیازمند تحول بنیادین است نه همایشی کوچک در شهری که شاید تعداد تمام بازدیدکنندگان هم به ۱۰۰۰ نفر هم نرسد
    موسیقی ایران را با نکیسا ها و فارابی ها
    مقایسه کنید
    اگر موسیقی به هر دلیل مخاطب نداشته باشد
    عملا از پویایش کاسته خواهد شد
    این عرصه نیازمند سرمایه گذاری فرهنگی است

  • سلام، لطفا راهنمایی بفرمایید در تهران چه کسی ردیف آوازی استاد کاظمی را تدریس می کند. بسیار سپاسگزار خواهم شد.
    با احترام، فرجام محمودی
    شماره تماس ۰۹۱۲۲۷۹۰۷۹۹

  • لطفا ردیف آوازی سید حسین طاهرزاده را با امکان دانلود آسان و مجانی به روایات مختلف و اصل آن در وب سایت کم نظیر خود آپ لود کنید تا با استقبال کم نظیر بازدیدکنندگان روبرو شوید

بیشتر بحث شده است